بررسی تطبیقی نظام حقوقی ایران با اسناد و مقررات بین‌المللی در خصوص پیشگیری از آلودگی‌های ناشی از نفت و گاز

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 استاد، گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری حقوق نفت و گاز، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

آلودگی‌های ناشی از نفت و گاز و فرآورده‌های آن‌ها می‌تواند آسیب گسترده و غیرقابل‌جبرانی به محیط زیست وارد کند، علاوه بر آن، این آلودگی‌ها به دلیل خصیصه سیال‌بودن به راحتی به قلمرو دیگر کشورها نیز قابل سرایت خواهد بود. مبارزه علیه این آلودگی‌های زیست‌محیطی که دارای جنبه‌های داخلی و بین‌المللی می‌باشند، معمولاً در سه مرحله پیشگیری، تعقیب و رسیدگی صورت می‌پذیرد. جبران خسارات حادث شده از آلودگی‌های نفتی و گازی بی‌تردید پرهزینه، و در برخی موارد ناممکن است، به همین منظور، «اصل پیشگیری» به عنوان یک قاعده طلایی تقریباً در همه اسناد زیست‌محیطی بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. ماحصل اصل مذکور این است که دولت‌ها هنگامی مجاز به انجام فعالیتی هستند که نشان دهند آن اقدام باعث ورود ضرر به محیط زیست نخواهد شد. اگر چه اصل پیشگیری با سایر اصول مذکور در مقررات بین‌المللی زیست‌محیطی از قبیل اصل احتیاط، اصل حاکمیت، اصل استفاده صیانتی، اصل استفاده غیرزیان‌بار از قلمرو سرزمینی، اصل همکاری، اصل اطلاع‌رسانی، اصل حفاظت و حمایت از محیط زیست و اصل توسعه پایدار ارتباط تنگاتنگی دارد، امّا به دلیل اهمیت، معمولاً مقدم انگاشته می‌شود. نگارندگان در پژوهش حاضر، با ملاحظه اسناد بین‌المللی و مقررات داخلی ایران، با رویکردی تطبیقی به چگونگی تفوق این اصل بر دیگر اصول پیش‌گفته پرداخته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Iranian Legal System with International Rules and Regulations Regarding Prevention of Oil and Gas Pollution

نویسندگان [English]

  • Sayyed Fazlollah Mousavi 1
  • Mitra Eslami Shahrbabaki 2
1 Professor, Department of Public Law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 PhD Student in Oil and Gas Law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

‌ ∴ Introduction ∴ ‌
The prevention of pollution, particularly stemming from the oil and gas industry, stands as a pivotal measure in safeguarding the environment from irreparable damage. At its core, prevention acts as a formidable barrier against the creation of existing hazards, with a primary objective of preserving the environment. Recognizing its significance, international environmental law defines the principle of prevention as not only averting the occurrence of environmental hazards but also mandating actions that mitigate harm in the event of their occurrence. The intricate interconnection of the prevention principle with other environmental tenets, including the precautionary principle, principle of sovereignty, conservation-use, no-harm principle, principle of cooperation, environmental protection, and sustainable development, underscores its centrality in the global efforts toward environmental preservation.
     The repercussions of oil pollution, a subset of environmental pollution, are substantial, inflicting irreversible damage on ecosystems and living organisms. Given the transboundary nature of oil pollution, the international community has been prompted to establish a framework of regulations aimed at preventing and mitigating such pollution. This research delves into the importance of pollution prevention, examining the incorporation of this principle in both international and Iranian legal systems. The subsequent sections delve into the standards, principles, and the level of emphasis given to prevention in international and domestic laws and regulations related to the oil and gas sector.
‌ ∴ Research Question ∴ ‌
This study seeks to address the following central question: to what extent do the Iranian legal system and international legal instruments align in their emphasis on the prevention of pollution resulting from oil and gas activities? The research aims to provide a comprehensive analysis of the legal frameworks, exploring whether the principle of prevention is uniformly prioritized and integrated into the pertinent legislations on both the global and national scales.
‌ ∴ Research Hypothesis ∴ ‌
Based on the intricate interconnectedness of international environmental principles and the historical development of regulations following catastrophic incidents such as the Torrey Canyon oil spill, we hypothesize that both international and Iranian legal frameworks emphasize the principle of prevention in addressing pollution resulting from oil and gas activities. The hypothesis posits that an alignment exists between the global and national legal approaches, emphasizing the proactive mitigation of environmental harm through preventive measures.
‌ ∴ Methodology & Framework, if Applicable ∴ ‌
To investigate the alignment of the Iranian legal system with international instruments and regulations regarding pollution prevention in the oil and gas sector, a descriptive and comparative approach was employed. The research extensively reviewed library documents, referencing texts of conventions, and scrutinized both domestic and international regulations. The comparative framework focused on identifying commonalities and divergences in the emphasis placed on the principle of prevention. The research methodology also considered historical events, such as the Torrey Canyon incident, as pivotal moments shaping the trajectory of international environmental regulations.
     In navigating the comparative analysis, the study categorized legal instruments into international conventions and Iranian laws, providing a comprehensive overview of the legal landscape. By employing a meticulous examination of these documents, the research aimed to uncover the nuances in the application of the principle of prevention, providing insights into the extent to which both legal frameworks address the challenges posed by pollution resulting from oil and gas activities.
‌ ∴ Results & Discussion ∴ ‌
The analysis of international and domestic regulations reveals a significant emphasis on the principle of prevention in addressing oil and gas pollution. International environmental instruments, reflecting a collective global consciousness, underscore the critical role of prevention in averting and mitigating environmental harm caused by these pollutants. The overarching conclusion is that states are entrusted to undertake activities only if they can demonstrate that such actions will not harm the environment. This necessitates strict adherence to constitutional laws, ordinary laws, regulations, and both domestic and international customs.
     The prevention principle, being interconnected with other environmental tenets, resonates across various international standards, including the principle of precautionary, principle of sovereignty, no-harm principle, principle of cooperation, information disclosure, environmental protection, and principle of sustainable development. The international arena showcases a prioritization of these principles, fortifying compliance with the principle of prevention. Countries that manifest a commitment to these principles garner greater global acceptance in the ongoing fight against environmental degradation.
     Within the internal context, the focus on Iran sheds light on its legislative landscape encompassing laws, plans, guidelines, regulations, and standards pertaining to prevent pollution, cooperation, confrontation, preparedness, protection, rehabilitation, and identification of affected areas. While Iran aligns itself with international actions and conventions, concerns arise regarding the seventh development plan code draft, marked by generality, ambiguity, and a lack of specificity in addressing environmental issues. The need for a distinct environmental chapter, issue-oriented approaches, ecological balance considerations, and guarantees for implementation are apparent shortcomings.
‌ ∴ Conclusion ∴ ‌
In conclusion, the imperative to protect against oil and gas pollution has precipitated the establishment of various international conventions and regulations. The principle of prevention emerges as a cornerstone in this effort, both at the global and national levels. Governments, bound by this principle, are mandated to ensure that their activities do not harm the environment, necessitating compliance with a myriad of legal instruments.
     International collaboration is deemed crucial for the shared goal of safeguarding the environment from hazardous oil pollution. This collaboration requires continuous dialogue, legislative efforts, and the ratification of international conventions. As societies evolve, the commitment to environmental protection becomes more pronounced, with a focus on achieving sustainable development. Iran, as an oil-producing nation, aligns itself with the global community in supporting, protecting, and preventing environmental pollution, particularly from industrial oil emissions.
     However, as evidenced by the analysis of development plans, there is room for improvement in Iran's legislative approach. The seventh development plan code draft, in particular, reveals deficiencies in specificity, issue-oriented strategies, ecological considerations, and guarantees for implementation. Recommendations include the continuous dialogue and collaboration among countries, leveraging technological advancements for accurate prediction and simulation of future regulations, and the assessment of environmental consequences before oil exploration and extraction. Collaboration between petrochemical industries and research centers, both domestically and globally, is crucial to reducing the negative impacts of oil emissions. Specific principles and standards for oil and gas environmental protection should be recognized and emphasized in international conventions, reflecting a commitment to the overarching goal of preserving the environment for future generations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil Pollution
  • Gas Pollution
  • Environmental Support and Protection
  • Prevention Principle
  1. استاندارد تخلیه به دریاهای ایران، مصوب 1399.
  2. آیین‌نامه رفع آلودگی زیست‌محیطی فعالیت‌های نفتی، مصوب 1388.
  3. برنامه ششم توسعه، مصوب 1396.
  4. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1358.
  5. قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین‌المللی مداخله در دریاهای آزاد در صورت بروز سوانح آلودگی نفتی و پروتکل مداخله در دریاهای آزاد در صورت بروز آلودگی غیرنفتی، مصوب 1375.
  6. قانون تصویب اصلاحات ضمائم کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتی‌ها ۱۹۷۳ (مارپل ۱۹۷۳/1987)، مصوب 1395.
  7. قانون حفاظت از دریا و رودخانه‌های مرزی از آلودگی به مواد نفتی، مصوب 1354.
  8. قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست، مصوب 1353.
  9. لایحه پیشنهادی برنامه هفتم توسعه؛ حوزه محیط زیست و احکام پیشنهادی، 1402.
  10. ابراهیمی، نصرالله (1402). جزوه کلاسی دوره دکتری حقوق نفت و گاز دانشگاه تهران (ورودی 1401).
  11. ابراهیمی، نصرالله، کشاورزی، غزال، کشاورزی بهادری، نرگس و شریفی، شهریار (1396). نقش باشگاه‌های حمایت و غرامت در جبران خسارات ناشی از آلودگی‌های نفتی. مطالعات حقوق انرژی، دوره 3، شماره 2، صص. 169-192.
  12. امیدی، علی (1389). ضرورت عملیاتی کردن سازوکارهای نظارتی و اجرایی کنوانسیون محیط‌زیست دریای خزر. فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 71، صص. 1-16.
  13. امیرحسینی، سارا (1388). بررسی حقوق کنوانسیون جلوگیری از دفع مواد زائد و دیگر مواد در دریا و ارزیابی نحوه اجرای آن در ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی تهران.
  14. بادینی، حسن و جعفری چالشتری، محمود (1397). نگرشی تحلیلی و انتقادی به اسناد بین‌المللی نظام مسئولیت و جبران خسارت در آلودگی‌های نفتی ناشی از حمل‌ونقل دریایی. مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 58، صص. 89-113. doi:10.22066/cilamag.2018.31684
  15. برد، استوارت و لایت، فوت (1388). پدیده‌های انتقال (عرفان زیاری‌فر و سروش زرین‌آبادی، مترجمان). دانشگاه آزاد اهواز.
  16. پژوهشکده مهندسی مواد (1402). محیط‌زیست مرکز. مرکز پژوهش متالوژی رازی، قابل دسترسی در: https://www.razi-center.net/farsi/enviromental.aspx.
  17. حکیم‌زاده خویی، پیمان و اسدزاده، خدیجه (1398). نحوه رسیدگی قضایی و جبران خسارت ناشی از آلودگی نفتی در دریا با تأکید بر دریای آزاد. مطالعات حقوق انرژی، دوره 5، شماره 1، صص. 23-41. doi:10.22059/jrels.2019.269504.241
  18. رضوی‌راد، محمد (1399). وضعیت حقوقی الزامات زیست‌محیطی کنوانسیون مارپل برای دولت‌های عضو کنوانسیون 1982 حقوق دریاها. مطالعات حقوق انرژی، دوره 6، شماره 1، صص. 115-131. doi:10.22059/jrels.2020.278740.274
  19. رضوی‌نژاد، سیدمحمدرضا (1401). اصل پیشگیری در پرتوی آرای زیست‌محیطی دیوان بین‌المللی دادگستری. مجله پژوهش‌های حقوقی، دوره 21، شماره 51، صص. 141-175. doi:10.48300/jlr.2021.284066.1639
  20. زیاری‌فر، عرفان و علی‌پور، مرتضی (1402). تأثیر آلودگی‌های نفتی بر روی محیط‌زیست. دانشگاه شیراز.
  21. طرح آمایش نواحی تأثیرپذیر از حوزه گازی پارس جنوبی (1384).
  22. غلام‌پور ارباستان، هومن و رضایی، مسعود (1402). بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه؛ حوزه محیط‌زیست و ارائه احکام پیشنهادی. ماهنامه گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس، دوره 11، سال 4، صص 1-37.
  23. موسوی اصفهانی، زینب‌سادات، مطلبی، شقایق، قریشی، سیدسعید و مژگانی، سیدمجید (1391). حقوق بین‌الملل دریاها و حفاظت از محیط‌زیست دریایی (آلودگی دریایی). مؤسسه ترنم حقوق.
  24. نجفی اسفاد، مرتضی و دارابی‌نیا، مرتضی (1390). بررسی روند آلودگی نفتی با وجود کنوانسیون‌های بین‌المللی مبنی‌بر جلوگیری و رفع آن‌ها. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره 21، ویژه‌نامه 1، صص. 94-101.
  25. Agreement concerning co-operation to ensure compliance with the regulations for preventing the pollution of the sea by oil. Signed at Copenhagen, on 8 December (1967).
  26. Ainsley Henry, IWCZMB (2019). Marine pollution, NEPA.
  27. Angela, Carpenter (2019). Oil pollution in the North Sea: the impact of governance measures on oil pollution over several decades, Hydrobiologia, 845, p 109-127.
  28. Baiyu Zhang, Ethan J. Matchinski, Bing Chen, Xudong Ye, Liang Jing, Kenneth Lee (2019). World seas: An environmental evaluation (second edition), volume 3, Ecological issues and environmental impacts, chapter21, p 391-406, available online 21 September 2018, version of record 21 September 2018.
  29. Cartagena protocol on biosafety to the convention on biological diversity (2000).
  30. Ekaterina Anyanova (2012). oil pollution and international marine environmental law, second edition, London, United Kingdom. doi:10.57772/37399.
  31. IMO, International Convention for the Prevention of Pollution from Ships (MARPOL) (1973).
  32. IMO (2022). Convention on the Prevention of Marine Pollution by Dumping of Wastes and Other Matter.
  33. International Convention for the Prevention of Pollution of the Sea by Oil (1954). as amended in 1962 and 1969.
  34. INTERNATIONAL CONVENTION ON CIVIL LIABILITY FOR OIL POLLUTION DAMAGE (CLC), Adopted in Brussels, Belgium on 29 November (1969).
  35. International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Co-operation (OPRC) (1990).
  36. International Convention Relating to Intervention on the High Seas in Cases of Oil Pollution Casualties (1969).
  37. Krishna Koundinya, Surajit Mondal, Amarnath Bose (2022). worldwide regulations on oil pollution control, p65-82.
  38. Kuwait Regional Convention for Co-operation on the Protection of the Marine Environment from Pollution (1978).
  39. Shipra Jha, Praveen Dahiya (2022). Advances in Oil-Water Separation, chapter 6, p110-99, available online 18 February 2022, version of record 18 February 2022.
  40. Theint Nandar Htet (2017). protection of marine environment under the law of the sea, United Nations_ The Nippon Foundation of Japan Fellowship programme, p1-122.
  41. Times Staff (2019). How the 1969 Santa Barbara oil spill led to 50 years of coastal protections in California, 31 Jan, 11:40Am, Latimes.com.
  42. Vedantu (2024). Environment, 9 Jan, 10:14Am, available at: https://www.vedantu.com/commerce/environment.