اصول اخلاقی پژوهش‌نامه حقوق اسلامی در امر انتشار، بر پایه دستورالعمل‌های کمیته اخلاق نشر (COPE) بنا نهاده شده و از قانون پیشگیری و مقابله با تقلّب در تهیه آثار علمی و آیین‌نامه اجرایی این قانون پیروی می‌نماید. از مخاطبان، نویسندگان، داوران، و هیأت محترم تحریریه انتظار می‌رود که در تعامل با این نشریه، به اصول اخلاقی انتشار پایبند باشند. نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که مقاله ارسالی آنها اصیل بوده و پیش از این به هیچ زبانی در جای دیگری منتشر نشده باشد. در ضمن، هر نوع سرقت ادبی و امثال آن به عنوان رفتار غیر اخلاقی در امر نشر تلقی شده و غیر قابل قبول است.
دریافت دستورالعمل‌های COPE
- ناشر باید اطمینان حاصل کند که تصمیمات اعضای هیأت تحریریه در مورد مقالات ارسالی نهایی و قطعی بوده و صرفاً بر اساس قضاوت حرفه‌ای، بدون تأثیرپذیری از هر گونه منافع اقتصادی صورت گرفته است. علاوه بر این، ناشر مسئول نظارت بر اصول اخلاقی ناظر بر وظائف سردبیر، دبیران همکار، اعضای هیئت تحریریه، داوران، نویسندگان و خوانندگان است.
- ناشر همیشه آماده است تا در صورت نیاز اصلاحات، توضیحات و اخبار سلب اعتبار از مقالات را منتشر کند.
- مدیر مسئول نشریه، به عنوان نماینده اجرایی ناشر در استیفای حقوق و انجام وظایف عمل خواهد کرد.
| مسئولیت‌های اعضای هیأت تحریریه |
- اعضای هیأت تحریریه پژوهش‌نامه حقوق اسلامی اختیار کامل برای رد یا پذیرش یک مقاله را دارند، با این استثناء که هر کدام از اعضاء، در خصوص مقاله ارسالی شخص خود فاقد اختیار تصمیم‌گیری خواهد بود. آنها باید محرمانگی مقالات واصله را حفظ کرده و ناشناس بودن داوران را تا زمان انتشار حفظ کنند. علاوه بر این، تحریریه مسئول افشا کردن و تلاش برای اجتناب از هرگونه تضاد منافع است. آنها باید آماده باشند تا مسائل مربوط به سرقت ادبی و داده‌های جعلی را بررسی کرده و در صورت نیاز اصلاحات، توضیحات، سلب اعتبارات و عذرخواهی‌ها را منتشر کنند.
- گروه دبیران هم‌چنین موظف است که محرمانگی محتوای مقالات ارسالی را تا زمان انتشار آنها تضمین کند. سردبیر اعلام‌کننده نهایی در پذیرش مقالات است که تصمیم وی باید برآیند نظرات داوران بوده و بر آراء اعضای محترم هیأت تحریریه استوار باشد. مطابق با سیاست داوری دوسوناشناس نشریه، باید ناشناسی داوران و نویسندگان نسبت به یکدیگر حفظ شود. گروه دبیران نباید اطلاعات و محتوای مقالات و نتایج ارزیابی‌ها را به جز به نویسندگان، داوران و در صورت نیاز به سایر اعضای تحریریه، افشا کند.
- در صورتی که پژوهش‌نامه حقوق اسلامی عضو مشورتی یا افتخاری در هیأت تحریریه خود داشته باشد، وظایف ایشان محدود به مشاوره در مورد خط مشی‌های کلی نشریه است و شامل مسئولیت‌های اصلی هیأت تحریریه نمی‌شود.
دریافت دستورالعمل COPE
-
داوران باید در تمام جنبه‌ها محرمانگی اطلاعات مقالات را رعایت کنند. فرآیند داوری باید به صورت ناشناس انجام شود.
-
از داوران انتظار می‌رود که مقالات را به موقع ارزیابی کنند و به گروه تحریریه در تصمیم‌گیری در مورد پذیرش یا رد مقاله یاری کنند. پیشنهادات داوران درباره مقالات ارسال شده باید از طریق فرم‌های داوری و در بخش توضیحات مربوط به نویسنده و سردبیر نگارش شود.
- داوران باید از ارزیابی مقالاتی که در آنها تضاد منافع دارند خودداری کنند و باید هرگونه تضاد منافع احتمالی را به محض شناسایی به دفتر نشریه گزارش دهند. ارزیابی آنها در مورد کیفیت و محتوای مقالات باید بر اساس نظرات حرفه‌ای و بی‌طرفانه باشد.
دریافت دستورالعمل COPE
- یک شخص هنگامی به‌عنوان نویسنده و مشارکت‌کننده واقعی در یک اثر پژوهشی شناخته می‌شود که واجد شرایط زیر باشد:
-
- نویسنده باید به طراحی و ایده‌پردازی، جمع‌آوری داده‌ها، یا تحلیل و تفسیر داده‌ها کمک کرده باشد.
- نویسنده باید مقاله را یا پیش‌نویس کرده باشد یا به طور کلیدی، آن را بازنویسی کرده باشد.
- نویسنده باید به نسخه‌ای که قرار است منتشر شود، تأیید نهایی داده باشد. هر مشارکت‌کننده باید به اندازه کافی در کار شرکت کرده باشد تا بتواند مسئولیت محتوا را بر عهده بگیرد.
- نویسنده مسئول تمام تعهدات و مسئولیت‌های نویسندگان را شخصاً تضمین خواهد کرد.
- مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) نظیر انواع گوناگون هوش مصنوعی، هیچ‌گاه مؤلف واقعی یک پژوهش اصیل نخواهد بود.
دریافت دستورالعمل COPE
| اصول شفافیت در فرایند انتشار |
- طراحی مطالعه و تأیید اخلاقی: تحقیق خوب باید به خوبی توجیه، به خوبی برنامه‌ریزی شده، به طور مناسب طراحی شده و از نظر اصول اخلاقی انتشار قابل تائید باشد. انجام تحقیق با استانداردی پایین‌تر ممکن است به عنوان رفتار نادرست تلقی شود. نویسندگان، مسئول کل محتوای علمی هستند.
- تحلیل داده‌ها: داده‌ها باید به طور مناسب تحلیل شوند. در حالی که تحلیل نامناسب لزوماً به معنای رفتار نادرست نیست، اما تحریف داده‌ها امری غیر قابل قبول است.
- دسترسی به داده‌ها: نویسندگان در تعهدنامه ارسالی باید توضیح دهند که چگونه خوانندگان می‌توانند به داده‌هایی که از نتایج مطالعه پشتیبانی می‌کنند دسترسی پیدا کنند.
- مطالعات انسانی و حیوانی: مقالاتی که گزارش‌هایی از تحقیقات تجربی با سوژه‌های انسانی را ارائه می‌دهند باید شامل بیانیه‌ای در مورد رضایت آگاهانه اخذ شده از هر سوژه یا سرپرست سوژه باشند. تأییدیه از یک کمیته اخلاق مرتبط برای تمام مطالعات انسانی یا حیوانی لازم است.
- تضاد منافع: تضاد منافع ممکن است همیشه کاملاً واضح نباشد و می‌تواند بر نویسندگان، داوران و گروه دبیران تأثیر بگذارد. تضاد منافع می‌تواند شخصی، تجاری، سیاسی، آکادمیک یا مالی باشد.
- داوری تخصصی: این مجله از روش داوری دوسوکور استفاده می‌کند، هویت هر دو طرف داوران و نویسندگان را در طول فرآیند پنهان نگه می‌دارد. نویسندگان موظف هستند مقالات خود را به گونه‌ای آماده کنند که هویت آنها فاش نشود. آنها حق دارند درخواست کنند که داوران خاصی به دلیل تضاد منافع احتمالی کنار گذاشته شوند. یک مقاله رد نمی‌شود مگر اینکه حداقل از دو داور بازخورد منفی دریافت شود.
| اصول آرشیو و بایگانی‌سازی |
- نسخه اولیه مقاله (نسخه ارسال‌شده به نشریه): کمیته اخلاق در انتشار (COPE) نسخه اولیه مقاله را به‌عنوان یک نسخه علمی که توسط نویسنده(گان) قبل از فرآیند داوری همتا تهیه شده است تعریف می‌کند. این نسخه از مقاله همیشه در صفحه پروفایل نویسنده مسئول در وبگاه نشریه بدون محدودیت زمانی قابل دسترسی است.
- نسخه داوری‌شده (نسخه پذیرش‌شده): این نسخه از مقاله همیشه در صفحه پروفایل نویسنده مسئول در وبگاه نشریه بدون محدودیت زمانی قابل دسترسی است.
- نسخه PDF ناشر (نسخه منتشرشده): این نسخه از مقاله می‌تواند توسط نویسنده در هر بستر الکترونیکی، علاوه بر آرشیو شدن در وب‌سایت نشریه و سایر آرشیوهای پژوهش‌های حقوق اسلامی، منتشر و آرشیو شود. درج شناسه بین‌المللی اسناد یعنی DOI در هنگام آرشیو الزامی است.
- نویسندگان با ارسال مقالات خود برای داوری، ثمره تلاش‌های خلاقانه و علمی خود را به داوران و دبیران می‌سپارند که ممکن است تأثیرات قابل توجهی بر شهرت و حرفه آنها داشته باشد. افشای اطلاعات خصوصی در طول فرآیند بررسی مقاله می‌تواند حقوق نویسنده را نقض کند.
- گروه دبیران از افشای هرگونه اطلاعاتی در مورد مقالات (از جمله محتوا، وضعیت بررسی، نقدهای داوران، یا تصمیم نهایی) به جز نویسندگان، به هیچ کس دیگری مجاز نیستند.
- پیش از انتشار، هم داوران و هم کارکنان دفتر نشریه موظفند با خودداری از استفاده غیرمجاز از کار نویسندگان، حقوق نویسندگان را محترم شمارند. داوران از ایجاد نسخه شخصی از مقاله منع می‌شوند.
- دبیران و داوران نباید از مقالاتی که رد شده‌اند، نسخه‌ای نگهداری کنند. علاوه بر این، نظرات داوران نباید بدون رضایت صریح نویسنده، سردبیر و داور منتشر یا افشا شود.
| سلب اعتبار از مقاله و یا انتشار مقاله اصلاحی |
- برای حفظ سلامت سوابق علمی، ممکن است نشریه از مقالات منتشر شده سلب اعتبار کند یا حسب مورد مقاله اصلاحی منتشر نماید. ضمن هماهنگی با رویه نشریات علمی، اصلاحات یا سلب اعتبارات از مقالات منتشر شده از طریق انتشار یک خبر در وبگاه نشریه صورت خواهد گرفت و این امر به استحضار نویسندگان خواهد رسید.
-
- انتشار مقاله اصلاحی: چنانچه مقاله نیازمند اصلاحی مختصر باشد و این اصلاح بنیان‌های علمی و استدلالی مقاله را مخدوش نمی‌کند، مقاله اصلاحی در وبگاه بارگذاری خواهد شد. انتشار مقاله اصلاحی به معنای سلب اعتبار از مقاله نخواهد بود.
- سلب اعتبار از مقاله: در موارد نادر، اگر سلامت علمی مقاله به طور قابل توجه مخدوش باشد و این امر پس از انتشار برای گروه دبیران عیان شود، ممکن است لازم باشد مقاله منتشر شده سلب اعتبار شود.
فرآیند شناسایی و رسیدگی به
اتهامات مربوط به تخلفات پژوهشی |
- سردبیر متعهد است به شناسایی و پیشگیری از انتشار مقالاتی که در آن تخلف تحقیقاتی رخ داده است؛ مسائلی از قبیل کپی برداری، دستکاری نقل قول‌ها و جعل داده‌ها.
- سردبیر یا دبیر مربوطه به محض برخورد با مورد مشکوک، نویسنده مسئول را بدون قضاوت اولیه در این خصوص مطلع خواهد کرد، اگر پاسخ نویسنده قابل قبول نباشد و نشان‌دهنده نقض اخلاقی معنی‌دار باشد، مسأله از طریق دفتر نشریه به به استحضار گروه دبیران، دانشکده متبوع و نهایتاً کمیته اخلاق دانشگاه خواهد رسید، و حسب مورد در خصوص سلب اعتبار از مقالات یا تحریم نویسندگان در دوره‌های یک‌ساله اتخاذ تصمیم خواهد شد. دفتر نشریه مکلف است تصمیمات مذکور را به استحضار نویسنده مسئول مقاله برساند.
- چنانچه نقض اصول اخلاقی مختصر باشد، نشریه تحت نظر سردبیر نسبت به انتشار مقاله اصلاحی اقدام خواهد کرد.
- چنانچه تخلفات پژوهشی در حین فرایند داوری کشف شود، مقاله در اسرع وقت مردود خواهد شد و طی دوره یک‌ساله نویسندگان تحریم شده و مقاله دیگری از ایشان ارزیابی نخواهد شد.
- در موارد نادری که از مقالات منتشره سلب اعتبار می‌شود، این امر توسط نشریه با درج خبر در وبگاه، به اطلاع مخاطبان خواهد رسید.
- داده‌سازی و جعل داده‌ها: جعل داده وقتی صورت می‌گیرد که یک پژوهشگر داده یا نتایجی را بدون انجام واقعی مطالعه اختراع می‌کند، یا داده‌ها یا نتایج مطالعه را از یافته‌های تحقیق به‌طور دلخواه تغییر می‌دهد، یا حذف می‌کند. تزویر داده شامل تغییر نتایج تحقیق به شیوه‌ای گمراه‌کننده است.
- انتشار تکراری: این اتفاق وقتی جامه عمل می‌پوشد که دو یا چند مقاله، بدون ارجاع دادن مناسب، به طور قابل توجهی فرضیه‌ها، داده‌ها، نقاط حیاتی بحث و نتیجه‌گیری‌های یکسانی را منتشر می‌کنند.
- تقلب در استنادات و ارجاع‌ها: تقلب در ارجاع‌ها شامل اضافه کردن ارجاعات بیش از حد در یک مقاله است که محتوای علمی را بهبود نمی‌بخشد و فقط برای افزایش ارجاع به کار یک نویسنده خاص یا مقالات منتشر شده در یک نشریه خاص اضافه می‌شود، که نقض اخلاق علمی است. پژوهش‌نامه حقوق اسلامی به طور کلی موافق با خوداستنادی به مقالات منتشره در این نشریه نیست، امّا به طور موردی ممکن است به نویسندگان توصیه‌هایی ارائه کند.
- ارسال همزمان: یک مقاله به صورت همزمان به بیش از یک نشریه ارسال می‌شود یا بخش‌های قابل توجهی از آن در نشریه دیگری در دست بررسی قرار دارد.
- انتشار اضافی: انتشارهای تکراری ناشی از تقسیم نتایج مطالعه به چندین مقاله به طور ناپایدار، که اغلب به منظور تقویت یک رزومه علمی صورت می‌گیرد.
- مشارکت ناکافی نویسنده: تمام نویسندگان اعلام شده توسط نویسنده مسئول باید به طور قابل ملاحظه‌ای در تحقیقات مشارکت کرده و ادعاهای مقاله را تأیید کرده باشند. ضمناً اهمیت دارد که از همه افرادی که به طور قابل توجهی به پیشرفت علمی اثر کمک کرده‌اند، از جمله دانشجویان و سوژه‌های آزمایشگاهی، در تعهدنامه ارسالی به نشریه تشکر شود و نشریه از این امر مطلع گردد.
- سرقت علمی و ادبی: کپی‌برداری، شامل استفاده از ایده‌ها یا داده دیگران بدون ارجاع مناسب به آنها. کپی‌برداری ممکن است شامل کپی کردن حتی یک جمله از یک مقاله دیگر یا کار پیشین خود بدون ارجاع مناسب صورت گیرد. پژوهش‌نامه حقوق اسلامی در صورت مواجهه با سرقت علمی، با جدی‌ترین شیوه ممکن برخورد خواهد کرد. مقالات ارسالی با استفاده از نرم‌افزارهای مشابهت‌یاب در طول داوری یا پس از انتشار بررسی می‌شوند. سرقت علمی شناسایی‌شده می‌تواند منجر به رد مقاله در طول فرایند داوری، یا سلب اعتبار از مقاله پس از انتشار آن بشود. پژوهش‌نامه حقوق اسلامی این حق را برای خود محفوظ داشته است که در صورت احراز تخلفات پژوهشی، موسسات نویسندگان را از این امر مطلع نماید.
- اعتراض به رویه عمومی نشریه: چنانچه پژوهشگران ارجمند به رویه‌های جاری پژوهش‌نامه حقوق اسلامی اعتراض داشته باشند، می‌توانند با ارسال ایمیل ما را مطلع سازند. این نشریه پس از بررسی دقیق و مطابقت موضوع با دستورالعمل‌های COPE و قوانین جاری کشور رسیدگی و اطلاع‌رسانی خواهد کرد.
- اعتراض به مقالات منتشره: پس از وصول اعتراض در خصوص مقالات منتشره به ایمیل نشریه، موضوع بدواً توسط مدیر تحریریه بررسی شده و چنانچه اعتراض وارد دانسته شود، موضوع به هیأت محترم تحریریه منتقل خواهد شد. تصمیم نهایی توسط هیأت محترم تحریریه اتخاذ خواهد شد.
- اعتراض به داوری مقالات: هیأت محترم تحریریه در ارزیابی مقالات اختیار کامل دارند، لذا برخی مقالات که با استانداردهای نشریه همسو نباشند، بدواً مردود خواهند شد و به داوران ارسال نمی‌شوند. این قسم تصمیمات تحریریه واجد شرایط اعتراض نمی‌باشند. چنانچه مقاله پس از اعلام نظر داوران مردود شده باشد، و نویسندگان بر این باور باشند که تصمیم اخذ شده مطابق با ضوابط و رویه‌های نشریه نبوده است، می‌توانند با ارسال پاسخ دقیق و مفصل به سردبیر، به تصمیم نشریه اعتراض کنند. سردبیر با بررسی دقیق نظرات داوران و پاسخ ارائه شده توسط نگارندگان، تصمیم قطعی را پس از اخذ نظر هیأت تحریریه اعلام خواهد کرد.
- اعتراض به اقدام اصلاحی پس از انتشار: در صورتی که نگرانی‌هایی در مورد مقاله‌ای منتشر شده مطرح شود، سردبیر با توجه به راهنمایی‌های منتشر شده توسط کمیته اخلاق نشر و ضمن مشورت با گروه دبیران، تعیین خواهد کرد که در صورت نیاز مقاله منتشر شده باز پس گرفته شود، یا اقدامات اصلاحی دیگری صورت پذیرد یا اطلاعیه‌هایی صادر شود. همانطور که در این صفحه ذکر شده است، مجله حق دارد به منظور حفظ سابقه علمی شفاف و دقیق، هر گونه اقدام اصلاحی لازم را به موضع اجرا گذارد.
