مطالعه تطبیقی حقوق ایران، انگلستان و مصر در خصوص روش‌های تعیین مبیع در بیع کلی فی‌الذمه و چگونگی حل اختلاف طرفین

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

استادیار، گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران.

چکیده

در بیع کلی فی‌الذمه مبیع مشخصی در رابطه قراردادی اصحاب عقد وجود ندارد و به همین خاطر روش تعیین مبیع باید متناسب با این وضعیت معین گردد. سیستم‌های حقوقی از روش‌های گوناگونی برای تعیین مبیع کلی فی‌الذمه استفاده می‌کنند، لذا مطالعه این روش‌ها می‌تواند نیازهای جامعه به قواعد حقوقی را به درستی شناسایی نماید. دور از نظر نیست که در مواردی ممکن است طرفین در تطبیق کالای تحویلی با مشخصات قراردادی دچار اختلاف شوند. وانگهی، هدف پژوهش حاضر بررسی روش‌های تعیین مبیع کلی در سیستم‌های حقوقی مورد مطالعه و همچنین مطالعه تطبیقی روش‌های حل اختلاف طرفین در این نظام‌ها با روش توصیفی تحلیلی خواهد بود. نتایج حاصل‌شده از این نوشتار حاکی از آن است که در نظام‌های حقوقی ایران و مصر برای تعیین مبیع کلی از توصیف و یا تعیین از طریق نمونه اقدام می‌شود و نظام حقوقی انگلستان علاوه بر بهره‌برداری از موارد مذکور، از شرط مناسب بودن مبیع برای هدف خاص نیز بهره جسته است. در دیگر سو، اختلاف طرفین در تعیین مبیع کلی، در حقوق ایران و مصر موکول به بررسی نسبی مقدار، جنس، وصف و مطابقت کالای تسلیمی با نمونه خواهد بود و در حقوق انگلستان اختلاف فوق‌الاشعار علاوه بر موارد مرقوم، ممکن است موکول به بررسی مناسب بودن مبیع برای هدف خاص قراردادی طرفین باشد. گذشته از سکوت دکترین نظام حقوقی ایران، بر اساس قواعد عمومی، فروشنده باید در صورت حدوث اختلاف در زمان تسلیم، مطابقت کالای تحویلی را با مبیع معین در قرارداد ثابت کند و اگر مشتری بعد از تسلیم مدعی عدم مطابقت باشد باید از عهده اثبات این امر برآید. در نظام‌های حقوقی انگلستان و مصر مشتری در هنگام تسلیم مبیع حق معاینه دارد و چنانچه مبیع فاقد ویژگی‌های قراردادی باشد بایستی از دادگاه بخواهد تا آن را معاینه نماید. نهایتاً، بار اثبات عدم مطابقت مبیع در نظام انگلیسی بر عهده مشتری و در نظام مصری اثبات اصل تعهد در خصوص چگونگی مبیع بر عهده مشتری است و پس از آن، بایع باید از عهده اثبات اجرای تعهد مطابق با قرارداد برآید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ways of Ascertaining Object of Sale Contract in Sale of Generic Goods and Solving Disputes: A Comparative Study of Iranian, English and Egyptian Laws

نویسنده [English]

  • Rasoul Ahmadi Far
Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Literature and Humanities, Malayer University, Malayer, Iran.
چکیده [English]

In the sale of generic goods, there are no ascertained goods agreed between the contracting parties. Legal systems use various ways to ascertain goods in the sale of generic goods. In some cases, there may be a dispute between the parties arising from the conformity of delivered goods with the characteristics mentioned in the contact. Therefore, the aim of the current research is to examine the ways of ascertaining object of sale contract in the sale of generic goods under the selected legal systems and the comparative study of dispute resolution ways in those systems with the descriptive-analytic method. The outcome of this research shows that in Iranian law and Egyptian law the generic goods are ascertained by description or sample, and in English law, in addition to the said ways, the test of suitability of object of sale for a specific purpose is also applied. In case of any dispute between the patties in ascertaining the generic goods, under Iranian and Egyptian laws, it is solved by examining the quantity, material, description and conformity of goods delivered with the sample, and in English law, as well as this method, it may be solved by considering the appropriateness of the object of sale contract for a specific contractual purpose of the parties. In Iranian law, under general rules of law, the seller, in case of any dispute, must prove that there is a conformity between the goods delivered with those characteristics stipulated in the contract. If the buyer, after delivery, claims any lack of conformity, he must establish it. In English and Egyptian laws, the buyer has the right of examination of the object of sale contract at the time of delivery of goods. If the goods lack contractual characteristics, he must ask the court to examine the goods. Finally, the burden of proof in English law in case of any non-conformity is on the buyer, and the establishment of the features of object sold in Egyptian law is on the buyer.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sale of Generic Goods
  • Generic Object of Sale Contract
  • Dispute on Ascertaining of Object Sale Contract
  • Right of Examination
  1. ابوسعود، رمضان محمد (2010م). شرح احکام‌القانون المدنی، العقودالمسماه- البیع والمقایضه والایجار والتأمین. چاپ اول، قاهره: منشورات الحلبی‌الحقوقیه.
  2. اسکینی، ربیعا و آقاموسی‌طهرانی، رضا (1391). ماهیت و آثار معاملت افست در نظام حقوقی ایران و فقه امامیه. پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال 13، شماره 2.
  3. اطفیش، علامه محمدیوسف (1428ق). شرح کتاب النیل و شفاءالعلیل (جلد 8). چاپ 2، مسقط: المطبعه‌الشرقیه.
  4. الماسی، نجادعلی و طباطبایی، سیداحمد (1389). شرط ضمنی عرفی؛ مطالعه موردی: ذیل ماده 356 ق.م قاعده یا استثنا؟. پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال 11، شماره 2.
  5. امامی، حسن (1364). حقوق مدنی (جلد دوم). چاپ 4، تهران: ابوریحان.
  6. انصاری، مرتضی. (1385). مکاسب (جلد دوم). چاپ 4، قم: مؤسسه مطبوعات دینی.
  7. بیگدلی، عطاالله (1386). مالکیت ما فی‌الذّمه در حقوق ایران، فرانسه، مصر و فقه امامیه. معارف اسلامی و حقوق، سال 8، شماره 2.
  8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). صد مقاله در روش تحقیق علم حقوق. چاپ 1، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). الفارق (جلد 2). چاپ 1، تهران: گنج دانش.
  10. حکیمیان، علی‌محمد (1396). ماهیت تملیکی بیع کلی بر ذمه و دین. حقوق اسلامی، سال 14، شماره 53.
  11. الحلی، ابی‌جعفر محمدبن‌منصوربن‌احمدبن ادریس (1410ق). السرائر (جلد 2)، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  12. الحلی، جعفربن‌حسن (1409ق). شرایع‌الاسلام فی‌المسائل حلال والحرام (جلد 2). چاپ 2، تهران: استقلال.
  13. الحلی، یوسف‌بن‌علی‌بن‌مطهر (1372). تبصره المتعلمین فی احکام دین. چاپ سوم، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیّه.
  14. الخضیر، عبدالکریم (بیتا). شرح الموطا-کتاب البیع، باب ما یکره من بیع‌الطعام الی اجل (جلد 3).
  15. خمینی، سیدروح‌الله (1368). تحریرالوسیله (علی اسلامی، مترجم). (جلد دوم). چاپ 1، قم: چاپ دفتر انتشارات اسلامی.
  16. خمینی، سیدروح‌الله (1384). البیع (جلد 2). چاپ 2، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (رحمه‌الله‌تعالی).
  17. داراب‌پور، مهراب (1392). حقوق بیع داخلی. چاپ 1، تهران: جنگل.
  18. السبزواری، شیخ علی‌بن‌محمدبن‌محمد (1376). جامع‌الخلاف والوفاق بین‌الامامیه و بین أئمه‌الحجاز والعراق. چاپ 1، قم: انتشارات زمینه‌سازان ظهور امام عصر(عج‌الله تعالی).
  19. السنهوری، عبدالرزاق احمد (2009م). الوسیط فی شرح‌القانون‌المدنی‌الجدید (جلد 1). چاپ دوم، بیروت.
  20. السنهوری، عبدالرزاق احمد. (2009م). الوسیط فی شرح‌القانون‌المدنی‌الجدید (جلد 4؛ العقودالتی تقع علی‌الملکیّه، البیع و‌المقایضه). چاپ دوم، بیروت.
  21. شعاریان، ابراهیم (1391). ثمن نامعین در قراردادهای پیش‌فروش؛ موانع حقوقی و فقهی‌-‌راهکارها. نشریه علمی پژوهشی فقه و حقوق اسلامی، سال 3، شماره 5.
  22. شمس، عبدالله (1384). آیین دادرسی مدنی (جلد 3). چاپ ، تهران: دراک.
  23. شهیدی، مهدی (1386). حقوق مدنی 6 عقود معین (جلد 1؛ بیع، معاوضه، اجاره، جعاله، قرض و صلح)، چاپ 8، تهران: انتشارات مجد.
  24. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1378). حاشیه مکاسب (جلد 2). قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  25. الطباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1424ق). عروه‌الوثقی مع‌التعلیقات (جلدهای 5 و 6). چاپ 2، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  26. الطرابلسی، القاضی عبد‌العزیزبن‌البراج (1411ق). جواهر الفقه. چاپ 1، مؤسسه النشرالاسلامی.
  27. الطوسی، ابی‌جعفر(1390). الاستبصار فیما اختلف من‌الاخبار (جلد 3). چاپ 4، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
  28. طوسی، محمدبن‌حسن (1351‌). مبسوط فی فقه امامیه (جلد 8). چاپ 3، قم: مکتبه‌المرتضویه.
  29. العاملی، ابی‌عبدالله‌ شمس‌الدین‌محمدبن‌جمال‌الدین مکی (1380). لمعه دمشقیه (جلد 1‌). چاپ 16، قم: انتشارات دارالفکر.
  30. قاسم، محمدحسن (2008م). القانون‌المدنی- العقودالمسماه، البیع، التأمین (الضّمان)، الایجار، دراسه مقارنه. بیروت: منشورات الحلبی‌الحقوقیه.
  31. کاتوزیان، ناصر (1380). حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها (جلدهای 4 و 5). چاپ 3، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  32. کاتوزیان، ناصر (1381). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 7، تهران: میزان.
  33. کاتوزیان، ناصر (1383). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. چاپ 40، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  34. کاتوزیان، ناصر (1384)، عقود معین 1، چاپ نهم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  35. کاتوزیان، ناصر (1385. الف). اثبات و دلیل اثبات، قواعد عمومی اثبات، اقرا و سند (جلد اول). تهران: میزان.
  36. کاتوزیان، ناصر (1385. ب). دوره مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی، قرارداد-‌ایقاع. چاپ 11، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  37. مسجدسرایی، حمید (1391). ترمینولوژی فقه اصطلاح‌شناسی فقه امامیه. چاپ اول، تهران: پیک کوثر.
  38. النجفی، الشیخ محمدحسن (1367). الجواهرالکلام فی الشرح‌الشرایع‌الاسلام (جلد 22، 23 و 24). چاپ 2، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
  39. Atiyah’s. (2010). Sale of Goods, 12th, England, London, Publish by Longman.
  40. Cheshire, Fifoot & furmstons. (2007). Law of contract, 15th edition, UK, London, Oxford university press.
  41. Devenney, James (2015)The Modern Law of contract, , 11th, Routledge, UK.
  42. Furmston, Michael(2013), Law Of Contract, 16Ed, Oxford University Press, London. UK.
  43. Kadner Graziano, Tomas, (2009), Comparative Contract Law, 1th, UK, by Macmillan.
  44. Marsh, P. V. D. (1994). Comparative contract law, England, France, Germany, England, Published by Gower Publishing.
  45. Mckendrick, Ewan. (2009). CONTRACT LAW, 8th Edition, UK, London, Published by Palgrave Macmillan.
  46. Stone, Richard. (1995). Contract Law, 2th Edition, London, Cavendish Publishing.
  47. Stone, Richard. (2009). The Modern law of Contract, 8th Edition, London, Cavendish publishing.
  48. Virgo, Graham. (1999). The Principles of the law of restitution, 1th publish, UK, oxford university press.