کشف استحقاق غیر نسبت به مهرالمسمی بعد از فوت زوج؛ نحوه مطالبه مهریه و غرامات وارده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

چکیده

در مواردی که در عقد دائم، مهریه زوجه به صورت عین معین غیرمنقول تعیین شده باشد و بعد از فوت زوج کشف شود که مهرالمسمی ملک غیر است، بدل مهریه بر عهده ورثه زوج قرار می‌گیرد، اما در خصوص تعیین قیمت ملک و دامنه خسارات قابل مطالبه، ابهاماتی ازقبیل زمان تعیین قیمت و امکان مطالبه خسارات ناشی از کاهش ارزش پول پدید می‌آید که پژوهش حاضر به تبع سکوت قانون‌گذار ایرانی، با تتبع در متون فقهی و با روش تحلیلی توصیفی به بررسی موضوعات یادشده پرداخته است. در پی مقایسه زوایا و آثار موضوع با احکام و مبانی مباحث مشابهی چون ضمان دَرک و معاملات فضولی و سایر مستندات فقهی و حقوقی، این نتیجه حاصل شد که روز اشتغال ذمه زوج به بدل را باید مقارن با عدم تنفیذ تعلق مهرالمسمی به زوجه توسط مالک واقعی آن برشمرد. در زمینه امکان مطالبه غرامات از سوی زوجه نیز در مواردی که تاریخ تأدیه متفاوت از زمان اشتغال ذمه زوج بوده و کاهش ارزش پول را به همراه داشته باشد؛ خساراتی که بر زوجه وارد شده است تنها به استناد مادتین 515 و 522 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی و محدود به خسارات وارده در طول حیات زوج، قابل مطالبه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Discovery of Third-Party Entitlement as to Dowry After Death of Husband: Ways of Demanding Dowry and Damages Sustained

نویسنده [English]

  • Atefeh Zabihi
PhD in Private Law, Faculty of Islamic Studies and Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In permanent marriage, wherein the dowry of wife is defined as a specific and non-transferrable immovable property, and after the death of husband, it is discovered that the dowry belongs to another person, making a substitute for the dowry is put on the deceased's heirs. However, uncertainties regarding the valuation of the property and the extent of recoverable damages, such as issues pertaining to the time of property valuation and the possibility of claiming damages resulting from devaluation emerge. The current research, following the silence of Iranian lawmaker, by virtue of jurisprudential texts and using an analytical-descriptive method scrutinizes the aforementioned matters. A comparative study of the aspects and consequences of the subject based on the foundations and rulings of similar matters such as responsibility against non-belonging of subject matter or price of contract and unauthorized contracts, and taking into account other jurisprudential and legal instruments, it is concluded that the day on which the husband becomes debtor for the dowry substitute coincidences with the day on which the real owner of the property does not affirm the allocation of the property to the wife. Concerning the possibility of seeking compensation by wife, in cases where the due date is different from the date on which the husband became debtor accompanied by devaluation, only damages incurred by the wife will be recoverable in accordance with Articles 515 and 522 of the Code of Civil Procedure and are limited to those losses sustained during the husband's lifetime.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dowry
  • Dowry Replacement
  • Permanent Marriage
  • Date of Dowry Payment
  • Currency Depreciation
  1. قرآن کریم.
  2. اصفهانى (فاضل هندى)، محمدبن‌حسن (1416ق). کشف‌اللثام والابهام عن قواعدالاحکام (جلد 7). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  3. امامی، حسن (1385). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
  4. انصارى دزفولى، مرتضى‌بن‌محمدامین (1415ق). کتاب المکاسب (جلد 6). قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  5. بحرانی، یوسف (1363). الحدائق‌الناضره فی احکام‌العتره‌الطاهره (جلد 24). قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
  6. حلى، جعفربن‌حسن (1408ق). شرایع‌الاسلام فی مسائل‌الحلال والحرام (جلد 2). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  7. حلى، حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر اسدى (1413ق). قواعدالاحکام فی معرفة‌الحلال والحرام (جلد 3). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  8. حلى، محمدبن‌حسن (1387). ایضاح‌الفوائد فی شرح مشکلات‌القواعد (جلد 3). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  9. رجایی، فاطمه (1395). مطالعه تطبیقی زمان و مکان ارزیابی خسارت در مسئولیت خارج از قرارداد در حقوق ایران و مصر. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، شماره 1.
  10. ره‌پیک، حسن (1387). حقوق مدنی6. تهران: خرسندی.
  11. زراعت، عباس (1383). قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی ایران. تهران: خط سوم.
  12. سلطانی رنانی، مهدی (1385). نگاهى تطبیقى به جبران خسارت تأخیر تأدیه در فقه و حقوق. کاوشی نو در فقه، شماره 50.
  13. شبیری زنجانى، سیدموسى (1419ق). کتاب نکاح (جلد 22). قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
  14. شعبانی کندسری، هادی (1398). نگاهی نو به مفهوم، مبنا و آثار ضمان درک در فقه امامیه و قانون مدنی. دانشنامه‌های حقوقی، شماره 4.
  15. شهیدی، مهدی (1383). اصول قراردادها و تعهدات. تهران: مجد.
  16. شهیدی، مهدی (1385). حقوق مدنی 6. تهران: مجد.
  17. شهیدی، مهدی (1388). حقوق مدنی6؛ عقود معین. تهران: مجد.
  18. شیخ موحد، علی و شیخ موحد، مهدی (1393). نگاهی به صحت عقد در صورت بطلان مهرالمسمی یا عدم صحت از نظر فقهی. فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 68.
  19. صادقی، محمد و خان‌محمدزاده، راحله (1395). خسارت قابل جبران در صورت مستحق للغیر درآمدن مبیع». فصلنامه رأی، شماره 15.
  20. صفایی، حسین و امامی، اسدالله (1394). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
  21. صیمرى، مفلح‌بن‌حسن (1420ق). غایة‌المرام فی شرح شرایع‌الاسلام (جلد 3). بیروت: دارالهادی.
  22. طالب احمدی، حبیب (1389). قهری یا قراردادی بودن مسئولیت مدنی ناشی از ضمان درک. مطالعات حقوقی، شماره 1.
  23. طاهری، حبیب‌الله (1418ق). حقوق مدنی (جلد 4). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  24. طباطبایى یزدى، سیدمحمدکاظم (1410ق). حاشیة‌المکاسب (جلد 1). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  25. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1415ق). سؤال و جواب. تهران: مرکز نشر العلوم‌الاسلامی.
  26. طوسى، محمدبن‌حسن (1387). المبسوط فی فقه‌الامامیه (جلد 4). تهران: المکتبة‌المرتضویة لاحیاء‌الآثار الجعفریه.
  27. طوسى، محمدبن‌حسن (1400ق). النهایة فی مجردالفقه والفتاوى. بیروت: دارالکتاب‌العربی.
  28. عاملی کرکی، علی‌بن‌حسین (1414ق). جامع‌المقاصد فی شرح‌القواعد (جلدهای 6 و 13). قم: مؤسسه آل‌البیت (علیهم السلام).
  29. عاملی، زین‌الدین‌بن‌محمد (1413ق). مسالک‌الافهام الی تنقیح شرایع‌الاسلام (جلد 8). قم: مؤسسه المعارف‌‌الاسلامیه.
  30. عربشاهی، محمود (1397). وضعیت حقوقی شرط تشدید یا تخفیف ضمان ناشی از مستحق للغیر درآمدن مبیع». حقوق: وکیل مدافع، شماره 17.
  31. قنواتی، جلیل، رمضانی، جعفر و برهان مجرد، محسن (1398). تحلیل مبانی نظری رأی وحدت رویه شماره 733 در خصوص ضمان درک». فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 1.
  32. کاتوزیان، ناصر (1370). حقوق مدنی؛ ضمان قهری. تهران: دانشگاه تهران.
  33. کاتوزیان، ناصر (1387). حقوق مدنی؛ عقود معین معاملات معوض (جلد 1). تهران: سهامی انتشار.
  34. کلینى، محمدبن‌یعقوب (1407ق). الکافی (جلد 5). تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
  35. محمدی، پژمان (1391). ضرورت قهری دانستن ضمان درک. دانش و پژوهش حقوقی، شماره 2.
  36. مهاجری، علی (1380). شرح قانون آیین دادرسی مدنی (جلد 3). تهران: گنج دانش.
  37. نجفی (کاشف‌الغطا)، حسن‌بن‌جعفر (1422ق). انوار‌الفقاهه- کتاب البیع. نجف: مؤسسه کاشف‌الغطا.
  38. نجفی، محمدحسن (بی‌تا). جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام (جلدهای 31 و 37). بیروت: داراحیاء‌التراث‌العربی.