مراعات غبطه در مسئولیت‌های حاکمیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

در هر حکومت و دولتی، مناصب و مسئولیتهای مختلفی وجود دارد که صاحبان آنها بایستی طوری از عهده ی اداره و اجرای آنها بربیایند تا مصالح و منافع (غبطه) مردم و کشور به بهترین وجه مراعات شود. اگر شناخت کامل و درستی از مراعات غبطه در مسئولیتهای حاکمیتی به دست آید می توان بدین وسیله جایگاه قانونی و فقهی آنها را به نحو صحیح تبیین نمود و در پرتو این آگاهی، موجبات برقراری نظم، امنیت و سعادت جامعه را فراهم ساخت. برای نیل به مقصود باید برای سؤالات مطرح در این باب، پاسخ یافت؛ پرسشهایی نظیر: «غبطه» و «مسئولیتهای حاکمیتی» به چه معناست؟ حکم شرعی «مراعات غبطه توسط مسئولان» چیست؟ در واکاوی «رعایت غبطه در مسئولیت» چه نکاتی بایستی مد نظر قرار گیرد؟ و ... . روش تحقیق نیز شامل بررسی کلیات و واکاوی نظریه ها و تحلیل ها بوده و پژوهش، به صورت میان رشته ای است. پس از بررسی این موضوعات و در نتیجه، ضرورت رعایت غبطه در مسئولیت و همچنین توجه و التزام عملی به شاخص های مهمی شامل: عدالت، امنیت، قانون و وظیفه به معنای خاص که بایسته های یک مدیریت صحیح بوده و از مصادیق مراعات غبطه در مسئولیتهای حاکمیتی است، تبیین می گردد؛ اصولی که ادله ی اربعه نیز آنها را تأیید می کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Observance of envy in sovereign responsibilities

نویسندگان [English]

  • Sayyed Mohammad Hosein Kazemi Bazardehi 1
  • Heidar Amirpour 2
  • Mohammad Hasan Sheibanifar 3
  • Seyyed Mohammad Sadri 2
  • Reza Mohebbi Majd 3
1 Ph.D. Student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, South Tehran Division, Payame-Noor University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, South Tehran Division, Payame-Noor University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, South Tehran Division, Payame-Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Each government has responsibilities that officials must adhere to in the highest interests of the country and the people. Upon understanding the necessity of envy in governing responsibilities and its legal and jurisprudential status, its legal and jurisprudential status can be clarified. This awareness provides order, security, and prosperity in society. To achieve this, we should answer these questions in this case: What do "expediency" and "governance responsibilities" mean? What is the shari'a ruling on "observance of envy by officials"? What points should be considered in the analysis of "observance of envy in responsibility"? etc. The research method involves verifying generalities and reviewing theories and analysis. And it is interdisciplinary. As a result, the necessity of observing envy in responsibility and paying attention to key indicators that include: justice, security, law, and duty, in a special sense is the requirement of proper management, and examples of the observance of envy in responsibility will be explained. The four proofs (four arguments: the Qur'an, tradition, reason, and consensus) also confirm these principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Envy
  • Responsibility
  • Sovereign Responsibilities
  • Government
  • Justice
قرآن کریم.
آل کاشف الغطاء، محمدحسین (1361). تحریر المجلة الاحکام. قم: مکتبة فیروزآبادی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1375). لسان العرب. بی­جا: دار بیروت.
امامی، محمد و استوار سنگری، کوروش (1389). حقوق اداری. تهران: میزان.
انصاری، مرتضی (1420ق). مکاسب. بی­جا: المؤتمر العالمی بمناسبة الذکری المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الانصاری.
تقوی، سیدرضا (1380). نگرشی بر مدیریت اسلامی. تهران: بین ­الملل.
تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم. محقق سیدمهدی رجائى. قم: دار الکتاب الإسلامی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1346). ترمینولوژی حقوق. تهران: ابن سینا.
حر عاملی، محمد بن حسن (بی­تا). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام) لإحیاء التراث.
حکیمی، محمدرضا (1391). حکومت اسلامی از نظر قرآن و حدیث «بخشی از کتاب الحیاة». تهران: الحیاة.
حلی، یحیى بن سعید (1405ق). الجامع للشرایع. تحت نظارت جعفر سبحانی. قم: مؤسسه سید الشهداء.
خضرى ­بک، محمد (1389ق). اصول الفقه. بی­جا: المکتبة التجاریة الکبرى.
خمینی، سید روح‌­الله (1386). چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
خمینی، سید روح‌­الله (1398). ولایت فقیه؛ حکومت اسلامی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
خمینی، سید روح‌­الله (1421ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
خویی، سید ابوالقاسم (1388). بیان در علوم و مسائل کلى قرآن. مترجمان محمدصادق نجمى و هاشم هاشم­زاده هریسى، بی­جا: سازمان چاپ و انتشارات.
خویی، سیدابوالقاسم (1418ق). التنقیح فی شرح العروة الوثقى. تقریر علی غروی، قم: لطفی.
ربانى گلپایگانى، على (1368). حسن و قبح عقلى؛ سلسله درس‌هاى استاد جعفر سبحانى. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
رزمان، علی (1396). «بررسی آثار حکم موت فرضی در حقوق موضوعه ایران». فصلنامه قانون­یار، سال اول، (3)، صص. 141-160.
زمانی، عباس (1394). «عدم رعایت مصلحت در انتقال مال از سوی وکیل». مجله حقوقی دادگستری، (90)، صص. 85-100.
سبحانی، جعفر (1370). بحوث فی الملل و النّحل. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
شریفی­، محمدهادی؛ رفیعی‌مقدم، علی و جعفری، محمدحسین (1400). لزوم رعایت غبطه و مصلحت کودک در زمان سرپرستی از منظر فقه و حقوق موضوعه. مجله حقوق پزشکی، ویژه­نامه نوآوری حقوقی، (15)، صص. 289-303
شهید ثانی، زین­الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: داوری.
صاحب جواهر، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام. محقق عباس قوچانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صدر، سید محمدباقر (1379). المعالم الجدیدة للأصول. بی­جا: بی‌نا.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1387). حقوق اداری. تهران: سمت.
طباطبایی، سید محمدحسین (بی­تا). المیزان فی تفسیر القرآن. بی­جا: اسماعیلیان.
طوسی، محمد بن حسن (1400ق). النهایة. بیروت: دار الکتاب العربى.
طوسی، محمد بن حسن (1414ق). الأمالی. قم: دار الثقافة.
عالم، عبدالرحمن (1373). بنیادهای علم سیاست. تهران: نی.
عباسی، اسماعیل (1386). معنا و مفهوم حُسن نیت در قراردادها. فصلنامه تحقیقات حقوقی بین‌المللی، پیش شماره 2، صص. 71-98.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق.الف). قواعد الأحکام (جلد 3). قم: نشر اسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق.ب). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة (جلد 4). قم: مکتبة العلامة.
عمید زنجانی، عباسعلی (1387). مبانی حقوق اساسی. تهران: مجد.
غمامی، مجید (1376). مسئولیت مدنی دولت. تهران: دادگستر.
فتاحی زفرقندی، علی (1392). آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی؛ بررسی مفهوم حاکمیت. تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌‌السلام) (1387). قم: مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامى.
فیروزآبادی، سیدمرتضی (1400ق). عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول. قم: کتابفروشی فیروزآبادی.
فیض‌الاسلام اصفهانی، علی‌نقی (1368). ترجمه و شرح نهج البلاغه (جلد 5 و 6). تهران: سازمان چاپ و انتشارات فقیه؛ «تألیفات فیض الاسلام».
قاضی شریعت­ پناهی، ابوالفضل (1382). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: دانشگاه تهران.
قمی، ابوالقاسم (1374). جامع الشتات. بی­جا: کیهان.
قنواتی، جلیل (1379). «سیر تاریخی حقوق زن در قوانین موضوعه ایران». فصلنامه کتاب نقد، (17)، صص. 40-71.
کاتوزیان، ناصر (1395). مبانی حقوق عمومی. تهران: میزان.
کاظمی خراسانی، محمدعلی (بی­تا). فوائد الأصول. بی­جا: مؤسسه النشر الإسلامی.
کریمی، عباس و مرادی، ناصر (1394). سوء‌استفاده از شروط قراردادهای مشارکت مدنی در بانکداری اسلامی و مطالعه تطبیقی با آموزه ­های دایرکتیو اتحادیه اروپا. مجله مطالعات مالی و بانکداری اسلامی، (1)، صص. 39-70.
کریمی­، عباس؛ صحرانورد، ابوذر و شفیع­زاده خولنجانی، مصطفی (1393). ولی‌ قهری و عزل آن در حقوق ایران و فقه امامیه. پژوهشنامه میان رشته­ ای فقهی، سال سوم، (1)، صص. 121-146.
کلینی، محمد بن یعقوب (1388ق). الکافی (جلد 1 و 5). محققان علی­اکبر غفاری و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
گلپایگانی، سید محمدرضا (1413ق). الإحصار و الصد. قم: دار القرآن الکریم.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الأنوار. محققان سیدابراهیم میانجی و محمدباقر بهبودی، بیروت: دار احیاء التراث.
محقق حلى، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فى مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
محقق کرکی، علی بن حسین (1409ق). رسائل المحقق الکرکی. قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
مروارید، علی ­اصغر (1410ق). الینابیع الفقهیة. بیروت: دار التراث.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391.الف). اخلاق در قرآن. محقق محمدحسین اسکندری، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (رحمت‌الله‌علیه).
مصباح یزدی، محمدتقی (1391.ب). پرسش‌ها و پاسخ‌ها (جلد 1). قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (رحمت‌الله‌علیه).
مصباح یزدی، محمدتقی (1391.ج). حقوق و سیاست در قرآن (جلد 1). نگارش شهید محمد شهرابی، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (رحمت‌الله‌علیه).
مطهری، مرتضی (بی­تا). عدل الهی. بی­جا، بی‌نا.
مظفر، محمدرضا (1388 ق). المنطق. نجف: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
مظفر، محمدرضا (بی­تا). اصول الفقه. بی­جا: دفتر تبلیغات اسلامی.
معرفت، محمدهادى (1377). ولایت فقیه. قم: التمهید.
مفید، محمد بن محمد (1413ق.الف). اقسام المولی فی اللسان. قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد (1413ق.ب). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد. قم: کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازى، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مکارم شیرازى، ناصر (1380). بحوث فقهیة هامة. قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب (علیه‌السلام).
مکارم شیرازی، ناصر و نوایی، علی­اکبر (1380). هدف‌های کلی حکومت علوی (مصاحبه). مجله اندیشه حوزه، (27)، صص. 42-56.
ملکی اصفهانی، مجتبی (1379). فرهنگ اصطلاحات اصول. قم: عالمه.
نائینی، محمدحسین (1376). فوائد الاُصول. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نائینی، محمدحسین (1382). تنبیه الامة و تنزیه الملة. قم: بوستان کتاب.
نراقی، احمد (1377). معراج السعادة. قم: هجرت.
نورالدینی، هادی و علیشاهی قلعه­جوقی، ابوالفضل (1397). بررسی فقهی حقوقی تبدیل موقوفات به احسن. مجله اصول فقه، (115)، صص. 135-158.
نیکزاد، عباس (1385). جایگاه مصلحت در بستر قانون‌گذاری حکومت اسلامی. مجله مطالعات راهبردی زنان، (33)، صص. 130-161.
ولایى، عیسى (1387). فرهنگ تشریحى اصطلاحات اصول‌. تهران: نی.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (بی­تا). تاریخ الیعقوبی. بی­جا: دار صادر.
یوسفی، حیات ­الله (1389). ساختار حکومت در اسلام. تهران: کانون اندیشه جوان.