راهکارهای جلوگیری از بی‌تابعیتی در حقوق ایران در پرتو اصل منع بی‌تابعیتی و علل آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه حقوق عمومی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، گروه حقوق خصوصی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

چکیده

مشکل بی‌تابعیتی اشخاص حقیقی به عنوان یک معضل در جامعه بین‌المللی به دلیل آثار مهم منفی آن از جمله محرومیت از حقوق اولیه، از ابتدای قرن بیستم همواره دغدغه دولتها بوده است که منجر به ایجاد اصلی در حقوق بین‌الملل به نام اصل لزوم(ضرورت) تابعیت و منع بی‌تابعیتی شده است. نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران نیز از این چالش مستثنا نبوده و درگیر مشکل بی‌تابعیتی بوده است. برای حل مشکل بی‌تابعیتی، ابتدا لازم است دلایل ایجاد آن مطالعه و به مواردی که بی‌تابعیتی مجاز است پرداخته شود تا راهکارهای مناسبی برای منع و رفع موارد غیر مجاز آن ارائه شود. بدین سان در این نوشته نیز به روش توصیفی تحلیلی بعد از تبیین اصل لزوم تابعیت و منع بی‌تابعیتی در پرتو اسناد بین‌المللی، با استفاده از ادبیات موجود در حقوق بین‌الملل در منابع خارجی و داخلی با نگاه کاربردی به علل ایجاد و استثنائات منع بی‌تابعیتی، سپس به ارائه راهکارهایی موثر جهت رفع آن پرداخته می‌شود تا در نهایت حقوق ایران، در همسویی با این اصل و راهکارهای مذکور مورد ارزیابی قرار ‌گیرد با این هدف که خلاهای موجود شناسایی و راهکارهای برون رفت از این مشکل و اصلاح وضع موجود پیشنهاد شود. در حال حاضر حقوق ایران در بیشتر موارد همسو با این اصل حقوقی بین‌المللی است، اما راهکارهایی برای تحقق کامل آن در حقوق ایران و جلوگیری از موارد غیرمجاز بی‌تابعیتی و حل آن وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Methods of preventing statelessness in Iranian law in the light of the principle of prohibition of statelessness and its causes

نویسندگان [English]

  • Tavakol Habibzadeh 1
  • Mohammad Moeen Shahini 2
1 Associate Professor, Department of Public Law, Islamic Studies and Law Faculty, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
2 MA. Student in Private Law, Department of Private Law, Islamic Studies and Law Faculty ,Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Since the beginning of the twentieth century, the problem of statelessness of natural persons as a problem in the international community due to its very negative effects, including deprivation of basic rights, has always been a concern of governments which led to the creation of a principle in international law called the principle of the necessity of nationality and prohibition of statelessness. The legal system of the Islamic Republic of Iran is no exception to this challenge and has been involved in the problem of statelessness. To solve this problem, it is necessary to analyze the reasons for its creation as well as those cases where statelessness is permitted. This will enable us to provide adequate solutions to prevent and eliminate it. After explaining the principle of the necessity of nationality and the prohibition of statelessness in light of international documents, the causes and exceptions of the prohibition of statelessness are discussed using a descriptive-analytic method and a practical approach using international law literature from foreign and domestic sources. Afterward, effective solutions are provided to solve the problem. And finally, Iranian law has been evaluated according to this principle and solutions. This is to identify existing gaps and propose solutions to overcome this problem and improve the current situation. Iran's law is generally in line with this principle of international law. Nevertheless, there are ways to fully implement it and to prevent and resolve statelessness when it isn't allowed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principle of the necessity of nationality
  • Principle of prohibition of statelessness
  • Statelessness
  • Nationality
  • Prevention of statelessness
  • Statelessness in Iran

مراجع

آل کجباف، حسین (1390). بایسته‌های حقوق بین‌الملل خصوصی (1). تهران: جنگل.
ابراهیمی، سیدنصرالله (1383). حقوق بین‌الملل خصوصی. تهران: سمت.
ارفع‌نیا، بهشید (1389). حقوق بین‌الملل خصوصی. تهران: بهتاب.
حسینی، سیده‌لطیفه (1396). بررسی حقوقی وضعیت تابعیت و بی‌تابعیتی زنان از منظر حقوق بشر. فصلنامه مطالعات زن و خانواده، 5(2)، صص. 101-128.
دانش‌پژوه، مصطفی (1382). تابعیت طفل طبیعی در نظام حقوقی ایران. روش‌شناسی علوم انسانی، (36)، صص. 39-75.
دماوندی، فاطمه (1390). سلب تابعیت در ایران و اسناد بین‌المللی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، دانشکده حقوق، تهران، ایران.
سلجوقی، محمود (1370). حقوق بین‌الملل خصوصی. تهران: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران.
سهرابی، محمد (1385). حقوق بین‌الملل خصوصی. تهران: گنج دانش.
غفران‌راد، حسین (1393). تحول قواعد تابعیت در نظام بین‌المللی حقوق بشر و مقایسه آن با حقوق ایران. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه قم، دانشکده حقوق، قم، ایران.
فدایی‌ تهرانی، نسرین (1394). مقایسه تطبیقی وضعیت حقوقی افراد بدون تابعیت در نظام حقوق ایران و افغانستان با تأکید بر اسناد بین‌المللی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه پیام ‌نور مرکز تهران جنوب، دانشکده علوم انسانی گروه حقوق بین‌الملل، تهران، ایران.
فدوی، سلیمان (1382)، بررسی وضعیت تابعیت در حقوق ایران 2. نشریه کانون، آبان و آذر، (46)، صص. 85-106.
قاسمی، غلامعلی (1397). بررسی سلب تابعیت اتباع بحرین در پرتو حقوق بین‌الملل بشر. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، 49(3)، صص. 941-959.
قاسمی، غلامعلی و بافهم، محمد (1399). نقد و بررسی تحولات قانون ایران درخصوص تابعیت افراد متولد از مادران ایرانی. فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 50 (1)، صص. 133-151.
موسی‌زاده، رضا و دارابی‌راد، سپیده (1398). بررسی تطبیقی سلب تابعیت به‌عنوان مجازات عاملان ارتکاب تروریسم در برخی کشورهای اروپایی و حقوق بین‌الملل. دو فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، 10(2)، صص. 743-761.
نصیری، محمد (1390). حقوق بین‌الملل خصوصی. تهران: نشر آگه.
Achiron, Marliyn and updated by Radha Govil (2014). Nationality and Statelessness: Handbook for Parliamentarians N° 22. UN High Commissioner for Refugees (UNHCR). [Available at: https://www.refworld.org/docid/53d0a0974.html.]
Bauböck, Rainer and Paskalev, Vesco (2015). Citizenship Deprivation: A Normative Analysis. CEPS Liberty and Security in Europe, (82), pp. 1-37. [Available at: https://www.ceps.eu/wp-content/uploads/2015/03/LSE82_CitizenshipDeprivation.pdf.]
Coventry Peace House (2008). Statelessness: The Quiet Torture of Belonging Nowhere. UK: Coventry Peace House. [Available at: https://ir1lib.org/dl/852175/0ee522.]
Dumbrava, Costica (2014). Nationality, Citizenship and Ethno-Cultural Belonging. UK: Palgrave Macmillan. [Available at: http://library.lol/main/CC4169475B307C227D9B3FF0E2FC9CD1.]
Edwards, Alice and Van Waas, Laura (2014). Nationality and Statelessness under International Law. UK: Cambridge University Press. [Available at: http://library.lol/main/41BB19C21CF2E0BDE0AA03320C9A43BE.]
Institute on Statelessness and Inclusion (2014). The World’s Stateless. The Netherlands: Wolf Legal Publishers. [Available at: https://files.institutesi.org/worldsstateless.pdf.]
Institute on Statelessness and Inclusion (2020). The World’s Stateless: Deprivation of Nationality. UK: UNICORN Publishing Group. [Available at: https://files.institutesi.org/WORLD's_STATELESS_2020.pdf.]
Jansen, Stefanie and Van Waas, Laura, (2014), Preventing Childhood Statelessness in Europe: Issues, Gaps and Good Practices, UK: European Network on Statelessness. [Available at: https://resourcecentre.savethechildren.net/pdf/54c255034.pdf.]
Lawrance, Benjamin Nicholas and Stevens, Jacqueline [editors] (2017). Citizenship in question: evidentiary birthright and statelessness. USA: Duke University Press. [Available at: http://library.lol/main/E1FC1BD963984B0B5D4D244C831FC447.]
Molnár, Tamás (2014). Remembering The Forgotten: International legal regime protecting the stateless persons-stocktaking and new tendencies. US-China Law Review journal, Volume 11: 822, pp. 822-848. [Available at: http://www.davidpublisher.org/Article/index?id=18406.html.]
Molnár, Tamás (2015). The prohibition of arbitrary deprivation of nationality under international law and EU law: new perspectives. In Hungarian Yearbook of International Law and European Law 2014, published at 8 May 2015, p. 67-92. [Available at: http://real.mtak.hu/29148/.]
P.Roche, John (1950), TheLoss of American Nationality. The Development of Statutory Expatriation. University of Pennsylvania Law Review, Volume 99, no 1, p. 25-71. [Available at: https://scholarship.law.upenn.edu/cgi/ viewcontent.cgi?article=8181&context=penn_law_review.]
Report of UNICEF (2019). Birth Registration for Every Child by 2030: Are we on track?. UNICEF. [Available at: https://data.unicef.org/wp-content/uploads/2019/12/Birth-registration-for-every-child-by-2030-brochure-English.pdf.]
Siddika, Bilkis Afroza (2019). Impact of Statelessness: Are We Ready to Face?. Open Journal of Social Sciences, volume 7, no 12, pp. 1-11. [Available at: http://www.oalib.com/paper/5425227.]
Southwich, Katherine and Lynch, M (2009). Nationality Rights for All: A Progress Report and Global Survey on Statelessness. USA: Refugees International.[Available at: https://www.refworld.org/docid/49be193f2.html]
Tang, Lay Lee (2005). Statelessness, Human Rights and Gender: Irregular migrant workers from Burma in Thailand. The Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers. [Available at: http://library.lol/main/DE6DF747C1AD93BB27D1DC127685AD59.]
Van Waas, Laura (2008). Nationality matters: Statelessness under international law. The Netherlands: Intersentia. [Available at: https://www.researchgate.net/publication/254797325_Nationality_matters_Statelessness_under_international_law.]

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 05 اردیبهشت 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار