مسئولیت مدنی اشخاص مشهور در تایید کالاها و خدمات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

امروزه تبلیغ کالاها و خدمات در رسانه‌ها توسط اشخاص مشهور به یکی از تاثیرگذارترین روش‌های تبلیغاتی تبدیل شده که به‌ویژه عرضه‌کنندگان بزرگ از آن برای ترغیب مخاطبین به خرید استفاده می‌کنند و از این طریق فروش وعرضه خود را افزایش می‌دهند. از این طریق، شخص مشهور نیز در ازای استفاده‌ی عرضه‌کننده از شهرت و فعالیت تبلیغاتی‌اش، مابه‌ازای مالی دریافت می‌کند. همچنین او می‌تواند مانع استفاده بدون اجازه دیگران از نشانه‌های هویتی خود مانند تصویر، نام و غیره شود. از این دو اختیار شخص مشهور، می‌توان با عنوان حق جَلوَت یاد کرد. حال اگر در اثر استفاده مصرف‌کننده از آن‌چه شخص مشهور با به‌کارگیری حق جلوت خود در تبلیغ آن شرکت کرده، خسارتی به او وارد شود، آیا او نیز علاوه‌بر تولیدکننده به دلیل حضور در تبلیغ و ترغیب مخاطبین به خرید مسئولیت دارد؟ پژوهش پیش‌ِرو در پی اثبات این فرضیه است که در حقوق ایران با پذیرش کلیِ امکان مسئولیت شخص مشهور بر اساس قواعد مسئولیت مدنی، به‌ویژه قاعده غرور، در مواردی که شخص مشهور در جهت تایید کالا یا خدمتی فعالیت تبلیغاتی انجام می‌دهد، باید او را در برابر مصرف کننده مسئول دانست، مشروط بر این‌که در نگاه عرف، اعتماد مصرف‌کننده به اظهار شخص مشهور، قابل قبول باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Celebrities' Liability for Service & Product Endorsement

نویسندگان [English]

  • Abbas Mirshekari 1
  • Nafise Maleki 2
1 Assistant Professor, Department of Private and Islamic Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Student in Private Law, Department of Private and Islamic Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Advertising by celebrities has become one of the most effective techniques for producers, especially wealthy ones, to encourage consumers to buy their products. Celebrities are compensated in return for participating in such advertisements and allowing producers to use their fame for advertising products and services. Furthermore, the right of publicity prevents unauthorized commercial use of their names, likenesses, or other recognizable aspects of their identities. Can the celebrity as well as the producer be held liable if a consumer suffers a loss or damage as a result of using a product in which a celebrity has been featured in the advertisement? To answer this question, this article claims that according to general principles of civil liability of the Iranian legal system (the rule of deception, prohibition of right abuse, and the rule of interest-risk), celebrities are liable when they make an endorsement for a product or service because they induce reasonable reliance for consumers to buy that product or service. It means that they are liable only if relying on their endorsements of products and services, which seems justifiable for a reasonable person.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Celebrities
  • right of publicity
  • endorsement of products
  • Reliable
  • reasonable
ابن قدامه، عبدالرحمن (بی‌تا). الشرح الکبیر. بیروت: دارالکتاب العربی.
امینی، منصور و عنایت تبار، رشید (1397). بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی سبب و مباشر در حقوق ایران و عامل مداخله‌گر در حقوق انگلستان. مطالعات حقوق تطبیقی، 9(1)، صص. 1-23.
اسماعیل‌پور، مجید؛ بحرینی‌زاد، منیژه و زارعی، کوروش (1396). بررسی تأثیر استفاده از تأییدکننده‌های مشهور در تبلیغات بر نگرش مصرف‌کنندگان نسبت به تبلیغ. تحقیقات بازاریابی نوین، 7(24). صص. 1-22.
امامی، سیدحسن (1377). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلامی.
بابایی، ایرج و کشاورز صفی‌ئی، اسماعیل (1397). بررسی تطبیقی ساختار مسئولیت مدنی در حقوق کامن‌لا و اسلام. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 5(15). صص. 24-1.
بادینی، حسن (1391). نقدی بر مبنا و قلمرو مسئولیت مدنی عرضه‌کنندگان کالاها و خدمات. تحقیقات حقوقی، 15(58). صص. 511-554.
بجنوردی، سیدحسن (1386).  القواعد الفقهیه. قم: انتشارات دلیل ما.
بجنوردی، سیدحسن (1419ق).  القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
بهرامی، محمدکاظم (1381). قاعده تسبیب. مجله دادرسی، آذر و دی، (35)، صص. 30-35.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). حقوق اموال. تهران: گنج دانش.
جعفری‌تبار، حسن (1396). مسئولیت مدنی کالاها. تهران: نگاه معاصر.
جعفری‌تبار، حسن (1399). منطق حیرانی؛ در باب استدلال حقوقی. تهران: فرهنگ نشر نو.
حسینی، میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
خواجه جعفری، حسین؛ فرهنگی، علی‌اکبر و ساروخانی، باقر (1397). بررسی و تبیین نقش ستارگان در فرایند ارتباطی پیام‌های ارتباط ‌جمعی. پژوهش‌های ارتباطی، 25(95). صص. 163-189.
خویی، ابوالقاسم (1396). مبانی تکملة المنهاج. ج۲، قم: العلمیه.
رستمی، هادی و شعبانی کندسری، هادی (1395). احراز رابطه سببیت در فرض مداخله عوامل گوناگون در جنایات و خسارات مالی (با تأکید بر قانون مجازات اسلامی 1392). فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 4(15)، صص. 143-171.
رشتی، میرزاحبیب‌الله (بی‌تا). کتاب‌الاجاره. بی‌جا: بی‌نا.
روحانی، سیدمحمد (1420ق). المرتقی الی الفقه الارقی. تهران: دارالجلی.
شهابی، محمود (1390). قواعد فقه. تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1410ق). شرح‌اللمعه. قم: منشورات مکتبه الداوری.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
صاحب جواهر، محمدحسین (1404ق). جواهرالکلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
صادقی سالارآبادی، نسترن (1394). تأثیر هم‌زادپنداری و صحه‌گذاری ورزشکاران مشهور بر ابعاد مدل آیدا. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب‌الله (1393). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: سمت.
صفایی، سیدحسین؛ بادینی، حسن؛ عباسلو، بختیار و صالحی، سعیده (1397). معیار تقسیم مسئولیت در فرض تعدد اسباب و تحول آن در حقوق ایران. دیدگاه‌های حقوق قضایی، 24(84). صص. 147-164.
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1370). حاشیه‌المکاسب. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
عادل، مرتضی و شمس‌الهی، محسن (1395). مسئولیت ناشی از تبلیغات خلاف واقع. مطالعات حقوق تطبیقی، 7(2). صص. 569-599.
عارفی، امین (1392). شناسایی عوامل موثر بر اثربخشی تبلیغات با استفاده از افراد مشهور. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق). قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
علوی قزوینی، سیدعلی و مسعودیان‌زاده، سیدذبیح‌اله (1393). قاعده من له الغنم فعلیه الغرم. پژوهشنامه اندیشه‌های حقوقی، (4)، صص. 75-92.
قاسم‌زاده، سیدمرتضی (1388). الزام‌ها و مسئولیت‌ مدنی بدون قرارداد. تهران: میزان.
قبولی درافشان، محمدهادی و خوانساری، سمانه (1397). حق شهرت؛ مطالعه در حقوق آمریکا، کوشش برای شناسایی در فقه امامیه و ساماندهی آن در حقوق ایران. مطالعات حقوق خصوصی، 48(1). صص. 133-151.
کاتوزیان، ناصر (1384). مسئولیت ناشی از عیب تولید. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر (1385). سوءاستفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق. نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، (62)، صص. 317-342.
کاتوزیان، ناصر (1391). اموال و مالکیت (دوره مقدماتی حقوق مدنی). تهران: میزان.
کاشف‌الغطاء، محمدحسین (بی‌تا). تحریرالمجله. قم: مؤسسه الامام الصادق (علیه‌السلام).
کریمی، عباس؛ صادقی‌راد، الهام و تقی‌زاده، ابراهیم (1397). تلاشی در راستای تبیین قاعده ملازمه نفع ـ مخاطره و جایگاه آن در ضمان قهری شرعی. مطالعات حقوقی، 10(27)، صص. 237-272.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1408ق). شرایع الاسلام. قم: نشر مؤسسه اسماعیلیان.
محقق داماد، سیدمصطفی (1406ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محمدی، عمید؛ صالحی مازندرانی، محمد و زاهدی، مهدی (1396). حمایت از حق شهرت در پرتو حقوق مالکیت فکری با رویکرد تطبیقی. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 21(3)، صص. 185-214.
محمودی میمند، محمد و خسروآبادی، ملیحه (1396). مطالعه رابطه اعتبار شخصیت‌های مشهور با ارزش ویژه برند با نقش میانجی‌گرانه اعتماد برند. بررسی‌های بازرگانی، 22(86)، صص. 65-88.
مصطفوی، سیدمحمدکاظم (1397). مائة قاعدة فقهیة. قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
موسوی بجنوردی، سیدحسن (1401ق). قواعد فقهیه. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
میرشکاری، عباس (1398). حق جلوت. مطالعات حقوق خصوصی، 9(3)، صص. 523-542.
میرشکاری، عباس (1399). مبانی حمایت حقوقی از شهرت. مطالعات حقوق تطبیقی، 11(1)، صص. 339-361.
نجفى (صاحب جواهر)، محمدحسن (1367ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
Aicher, Robert (2020). Endorsement Liability: Putting Your Good Name at Risk. Aesthetic Surgery Journal. 21(4).
Black, Henty (1968). Black's Law Dictionary. West Publishing Co.
Dogan, Stacey and Lemley, Mark (2006). What the Right of Publicity Can Learn from Trademark Law, Stanford Law Review. 58(3). pp. 1161-1220.
Grodin, Joseph R. (1953). The Right of Publicity: A Doctrinal Innovation. The Yale Law Journal, 62(7). pp. 1123-1130.
Handler, Milton (1929). False and Misleading Advertising. The Yale Law Journal, 39(1). pp. 22-51.
Helling, Anna (2005). Protection of Persona in the EU and in the US: a Comparative Analysis. LLM Theses and Essays, University of Georgia.
Jordan, Ellen and Rubin, Paul (1979). An Economic Analysis of the Law of False Advertising. The Journal of Legal Studies, 8(3).
Kertz, Consuelo Lauda and Ohanian, Roobina (1991). Recent Trends in the Law of Endorsement Advertising: Infomercials, Celebrity Endorsers and Nontraditional Defendants in Deceptive Advertising Cases. Hofstra Law Review. 19(3). pp. 603-656.
Kertz, Consuelo Lauda and Roobina Ohanian (1992). Source Credibility, Legal Liability, and the Law of Endorsements. Journal of Public Policy & Marketing, 11(1). pp. 12-23
Mazeaud, Henri, Léon et Jean (1956). Leçons de droit civil, Tome deuxième: Obligations. Paris: Èditions Montchrestien.
McCracken, Grant (1989). Who Is the Celebrity Endorser?. Journal of Consumer Research, 16(3). pp. 310-321.
Nimmer, Melville (1954). The Right of Publicity. Law and Contemporary Problems, No.19. pp. 203-223.
Sheff, Jeremy (2019). Scope & Justification of the Right of Publicity. Columbia Journal of Law & the Arts, 42(3). pp. 333-336.
Viswanath, Raghavi and Chawla, Twinkle (2017). Two Minute Experiment Gone Bad: Stars to Bear Liability?. NALSAR Student Law Review, 11(7). pp. 169-196.
Yankwich, Leon (1952). The Right of Privacy: Its Development, Scope and Limitations. Notre Dame Law Review, 27(4).
Zimmerman, Dianel (1998). Who Put the Right in the Right of Publicity?. DePaul J. Art, Tech. & Intell. Prop. L., 9(1).