بررسی چرایی عدم کارایی مجازات‌های سنگین ایران در مبارزه با مواد مخدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

یکی از موضوعات مهم در عرصه ملی و بین‌المللی از چند دهه اخیر و بخصوص در عصر حاضر، موضوع پدیده مواد مخدر و آثار زیان‌بار آن بر جوامع انسانی است، تمامی جوامع و بیشتر دولت‌ها بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که مواد مخدر و جرایم ناشی از آن، تهدیدی جدی برای نسل بشریت است. با این حال باید برای این پدیده شوم چاره‌ای اندیشید. راهکارهایی که در سال‌های اخیر اجرایی شده، مبتنی بر نوعی سختگیری کیفری در مجازات‌ها بوده است. بدین‌سان سیاست‌ اصلی‌ دیدگاه‌ بازدارندگی، تهدید به مجازات کیفری یا اجرای آن برای کاهش انگیزه جرم است؛ یعنی استفاده‌ از‌ مجازات به عنوان بازدارنده‌ای که مانع تکرار جرم از سوی مجرم‌ شده‌ و نیز‌ به شکل کلی انگیزه دیگران را برای ارتکاب همان جرم کاهش دهد. در حقوق کیفری مبارزه با مواد مخدر ایران نیز، همواره رویکردی سختگیرانه در قبال مجرمین مواد مخدر و با وضع مجازات‌های شدید سالب آزادی و سالب حیات اتخاذ شده است. با این حال طی سال‌های اخیر پرسشی اساسی در این خصوص مطرح است که آیا اعمال مجازات‌های شدید نظیر اعدام و حبس ابد و... بر بازدارندگی ارتکاب جرایم مرتبط با مواد مخدر تأثیر داشته است؟ در مقاله حاضر که به روش توصیفی  تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع و متون کتابخانه‌ای و با هدف تبیین و تشریح بازدارندگی مجازات‌های شدید در ارتباط با جرایم مواد مخدر به انجام رسیده و در این راستا ابعاد مختلف موضوع از جهت میدانی، آماری، سیاست جنایی و جامعه‌شناسی مورد مطالعه قرار گرفته است این نتیجه حاصل گردید که‌ تشدید‌ مجازات، نقش فوق‌العاده‌ای در پیشگیری‌ از‌ جرایم‌ نداشته و شناخت علل ارتکاب جرایم و اتخاذ رویکردهای‌ پیشگیرانه‌ و اصلاحی، ضروری‌تر و مؤثرتر از واکنش‌های کیفری محض است. در این مقاله، ضمن‌ اشاره‌هایی گذرا در باب اهداف‌ مجازات‌، بازدارندگی به‌ عنوان‌ یکی‌ از مشهورترین و قدیمی‌ترین نظریه‌های توجیهی‌ مجازات‌ و اقسام آن، موضوع بازدارندگی مجازات‌های شدید از ابعاد مختلف مورد تحلیل قرار گرفته و در نهایت این نتیجه به دست آمد که اعمال این نوع مجازات‌ها اصولاً تأثیری در بازدارندگی ارتکاب جرایم مرتبط با مواد مخدر نداشته و بهتر است مقنن برای پیشگیری به روش‌های غیرکیفری توجه بیشتری داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the ineffectiveness of Iran's heavy penalties in the fight against drugs

نویسندگان [English]

  • Mohammad Arefi Maskooni 1
  • Ali Najafi Tavana 2
  • Bagher Shamloo 3
1 PhD. Student in Criminal Law and Criminology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Law, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the most important issues in the national and international arena in recent decades, especially in the present era, is the issue of the drug phenomenon and its harmful effects on human societies. All societies and most governments agree that drugs and crime As a result, it poses a serious threat to the human race. However, you have to think of a solution to this sinister phenomenon. The solutions that have been implemented in recent years have been based on a kind of criminal strictness in punishments. Thus, the main policy of the deterrence view is to threaten or enforce criminal penalties to reduce the motive for the crime; That is, the use of punishment as a deterrent that prevents the offender from repeating the crime and also reduces the motivation of others to commit the same crime in general. In Iran's anti-narcotics criminal law, too, a strict approach has always been taken towards drug offenders and with severe punishments of deprivation of liberty and deprivation of life. However, in recent years, a fundamental question has been raised in this regard, whether the imposition of severe punishments such as execution and life imprisonment, etc., has had the effect of deterring the commission of drug-related crimes? In the present article, which has been done in a descriptive-analytical method, using library resources and texts, with the aim of explaining and explaining the deterrence of severe punishments related to drug crimes, and in this regard, different dimensions of the issue in terms of field, statistics, policy The criminological and sociological studies have concluded that the intensification of punishment does not play a significant role in crime prevention and that recognizing the causes of crime and adopting preventive and corrective approaches is more necessary and effective than necessary. In this article, in addition to brief references to the purposes of punishment, deterrence as one of the most famous and oldest theories of justification of punishment and its types, the subject of this type of application is severely restrained. Punishments do not in principle have the effect of deterring drug-related crimes, and it is better for the legislature to pay more attention to non-criminal methods of prevention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drugs
  • severe punishments
  • deterrence
  • punishment
  • purposes of punishment
  1. آذریان قهفرخی، مرتضی (1395). مجازات اعدام و بازدارندگی آن از قاچاق مواد مخدر و روان‌گردان. کنفرانس ملی فقه، حقوق و روان‌شناسی.
  2. احمدی‌، حـبیب‌ (1384). جامعه‌‌شناسی‌ انحرافات‌. تهران: سازمان سمت.
  3. اکبری، عباسعلی (1393). «بررسی و نقد سیاست جنایی حاکم بر جرایم مواد مخدر در ایران با تأکید بر اصلاحیه سال 1389 قانون مبارزه با مواد مخدر». پژوهشنامه حقوق کیفری، سال پنجم، (2).
  4. بـولک، بـرنار (1372). کیفرشناسی. ترجمه علـی‌حسـین نجفـی ابرنـدآبادی، تهـران: مجمـع علمی و فرهنگی مجد.
  5. پراول، ژان (1373). تاریخ اندیشه‌های کیفری. ترجمه: علی‌حسین نجفی ابرند‌آبادی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  6. جوان جعفری بجنوردی، عبدالرضا و اسفندیاری بهرآسمان، محمدصالح (1397). «نگرشی جامعه‌شناسانه بر تحولات مجازات اعدام مجرمان مواد مخدر». پژوهش حقوق کیفری، سال هفتم، (25).
  7. حبیب‌زاده محمدجعفر و رحیمی‌نژاد، اسماعیل (1387). «مجازات‌های نامتناسب: مجازات‌های مغایر با کرامت انسانی». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 38(2).
  8. دادبان، حسن و آقایی، سارا (1388). «بازدارندگی و نقش آن در پیشگیری از جرم». فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 39(3).
  9. دورکیم، امیل (1392). دو قانون تکامل کیفری. ترجمه حسین غلامی و سید بهمن خدادای، در دایرة‌المعارف علوم جنایی، (مجموعه مقالات)، کتاب دوم، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: نشر میزان.
  10. رحمدل، منصور (1383). حقوق کیفری مواد مخدر. تهران: نشر میثاق عدالت.
  11. رحمدل، منصور (1385). «تحولات سیاست جنایی تقنینی و قضائی ایران در زمینه مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر». جامعه‌شناسی ایران، سال هفتم، (1).
  12. رحمدل، منصور (1386). سیاست جنایی ایران در قبال جرایم مواد مخدر. تهران: انتشارات سمت.
  13. رضایی راد، عبدالحسین؛ مریدی، ولی و سلیمانی، بتول (1394). «کارکرد بازدارندگی مجازات اعدام». مطالعات پیشگیری از جرم، سال دهم، (34).
  14. رفع‌پور، فرامرز (1392). توسعه و تضاد، کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران. تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
  15. رفیع‌پور، فرامرز (1387). آناتومی جامعه، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی. تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
  16. ساکی، محمدرضا (1386). جرایم مواد مخدر از دیدگاه حقوق داخلی و بین‌الملل. تهران: نشر خط سوم.
  17. غلامی، حسین (1387). تـکرار جـرم. تهران: نشر‌ میزان‌.
  18. فلچر، جرج پی (1384). مفاهیم بنیادین حقوق کیفری. ترجمه: سیدمهدی سیدزاده ثانی، تهران: آستان قدس رضوی.
  19. کاظمی، مسعود (1393). «تأثیر مجازات اعدام بر بازدارندگی از جرایم مواد مخدر و روان‌گردان». فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، 1(4).
  20. کاوادینو، ام و دیگلنان، جی (1384). «توجیه یا دلیل‌آوری مجازات». ترجمه: علی صفاری، مجله تحقیقات حقوقی، (42).
  21. گسن، ریمون (1370). جرم‌شناسی کاربردی. ترجمه: مهدی کی‌نیا، تهران: مترجم.
  22. محقق داماد، سیدمصطفی (1379). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
  23. محمدنسل، غلامرضا (1387). مجموعه مـقالات پیشـگیری از‌ جـرم‌. تهـران‌: مرکـز تحقیقـات کـاربردی پلیس پیشگیری ناجا.
  24. محمودی جانکی، فیروز و آقایی، سارا‌ (1387). «بررسی نظریه بازدارندگی مجازات». فصـلنامه‌ حقـوق‌، مجله‌ دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ٣٨(٢).
  25. میرزایی مقدم، مرتضی (1389). «ارزیابـی تأثیر شدت و قطعیت کیفرها در پیشـگیری از جـرم». فصـلنامه مطالعات‌ پیشگیری‌ از‌ جرم، سال پنجم، (16).
  26. میرمحمدصادقی، حسین (1382). «کنکاشـی در تـأثیر ارعـابی مجـازات اعـدام». مجله دادرسی (ماهنامه حقوقی، فرهنگی و اجتماعی سازمان قـضائی نـیروهای مسلح)، ص5.
  27. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ هاشم بیگی، حمید (1377). دانشنامه جرم‌شناسی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  28. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1391). مباحثی‌ در علوم جنایی (تقریرات‌). به‌ کوشش شهرام ابراهیمـی، ویراسـت هـفتم، بی‌جا:‌ بی‌نا
  29. نوبهار، رحیم (1380). به سوی مجازات‌های هر چه انسانی‌تر. مجموعه مقالات همایش بین‌المللی حقوق بشر و گفتگوی تمدن‌ها، تهران: دانشگاه مفید.
  30. یزدیان جعفری، جعفر (1391). چرایی و چگونگی مجازات. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.