خوانشی نهادی از نظام مسائل سیاست‌گذاری در حقوق مالکیت؛ مطالعه موردی صنعت نفت ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

نویسندگان

1 دکترای اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشگر دانشگاه امام صادق(ع)

2 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

شکی نیست هر نوع سیاست‌گذاری کلان در صنعت نفت پیوند تنگاتنگی با حقوق مالکیت خواهد داشت. در این میان، در الگوی تحلیل و توسعه نهادی به‌عنوان یکی از رویکردهای اصلی حوزه حقوق و اقتصاد، از یک سو همانند سایر خوانش‌های نهادی، هر نوع تبیینی از حقوق مالکیت نیازمند پاسخ به چیستی این حقوق و شناخت افراد ذی‌حق است و از سوی دیگر، سیاست‌گذاری در هر محیط اقتصادی، پیش از هر چیز، نیازمند احصاء نظام مسائل حاکم بر آن محیط است؛ بنابراین، حسب این چارچوب نهادی، می‌توان با یک پژوهش میان‌رشته‌ای مبتنی بر سه حوزه حقوق، اقتصاد و سیاست‌گذاری، سیاست‌گذاری در موضوع حقوق مالکیت صنعت نفت ایران را که توزیع بخش عمده‌ای از رانت‌ها و امتیازات این صنعت به نتیجه آن وابسته است، منوط به خوانش صحیح از چیستی حقوق مالکیت و همچنین، احصاء نظام مسائل این حقوق در بستر صنعت نفت ایران دانست. بر همین اساس، در این پژوهش تلاش شده است تا با رویکردی تحلیلی و مبتنی بر ظرفیت‌های این چارچوب نهادی، ضمن تبیین الگوی کنونی مالکیت در صنعت نفت ایران به تفکیک دو بخش بالادستی و پایین‌دستی، مدلی از نظام مسائل حاکم بر حقوق مالکیت صنعت نفت ایران پیشنهاد گردد. همان‌گونه که مشاهده خواهد شد، الگوی موجود مالکیت صنعت نفت ایران حسب ارتباطات متقابل مجموعه‌ای از متغیرهای نهادی و غیرنهادی، به‌واسطه 13 مسیر مشخص ایجاد شده است که تبیین‌کننده نظام مسائل حاکم بر حقوق مالکیت صنعت نفت ایران هستند و هر نوع سیاست‌گذاری در موضوع حقوق مالکیت، نیازمند توجه به این خوانش 13گانه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Institutional Examination of Issues in Property Rights Policy Making, Case Study: Oil Industry in Iran

نویسندگان [English]

  • Sayyed Jafar Hosseini 1
  • Mohammad Hossein Mahdavi Adeli 2
  • Mohammad Javad Razmi 3
چکیده [English]

There is no doubt that any policy – making in oil industry will be closely tied to property rights. In the meantime, in the Institutional Analysis and Development Framework (IAD), as one of the most important approaches in the law and economics field, on one hand, like other institutional schools, any explanation of property rights is provided to responding of what the property rights is and knowing of owners, and in other hand, in policy- making subject, it emphasize on the understanding of the issues of any economic environment. So, by one interdisciplinary research based on law, economics and policy- making, we can say, policy- making in property rights of oil industry in Iran, that rents and privileges distribution in this industry depend on it, is subjected to proper reading of what property rights is and understanding of the property rights issues in the context of oil industry. For this reason, in this research, by analytical method and based on IAD Capacities, in addition to explanation of property rights situation in oil industry of Iran in the upstream and downstream sectors, it is tried to suggest a model of the property rights issues in the oil industry of Iran. As will be seen, by the interaction of sets of institutional and non-institutional variables, property rights situation is formed due to 13 specified path, that explain the property rights issues in oil industry of Iran and so, any policy – making in the property rights needs to focus on this thirteen’s path.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Property Rights
  • Institutional Economics
  • policy making
  • oil industry

مراجع

رنانی، محسن (1376)، بازار یا نابازار، بررسی موانع نهادی کارایی نظام اقتصادی بازار در اقتصاد ایران، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات، چاپ اول.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1390)، «قانون اصلاح قانون نفت»، http://rc.majlis.ir
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1391)، «قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت»، http://rc.majlis.ir.
معاونت پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1388)، «نرم‌افزار لوح حق (حافظه قوانین)»، مجموعه قوانین و مقررات کشور.
 
Acemoglu, Daron, Johnson, Simon and Robinson, James. 1A (2005 of), “Institutions as a Fundamental Cause of Long-Run Growth” In the Handbook Economic Growth,Edited by Philippe Aghion and Steven N.Durlauf, Elsevier B.V.
Alchian, Armen, A & Demsetz, Harold, (1973), "The Property Right Paradigm", The Journal of Economic History, Vol. 33(1).
Alchian, Armen. A, (2008), "Property Rights", In the encyclopaedia of The New Palgrave Dictionary of Economics, Edited by Steven N. Durlauf & Lawrence E. Blune, United States: Palgrave Macmillan Press, Second Edition, Vol. 6.
Aligica, Paul Dragos & Boettke Peter, (2011), "The Two Philosophies' of Ostroms' Institutionalism", The Policy Studies Journal, Vol. 39.
Berg, Bruce L, (2001), Qualitative Research Methods for the Social Sciences, United States of America: A Pearson Education Company, Fourth Edition.
North, Douglass C, Wallis, John Joseph, Webb, Steven B & Weingast, Barry R, (2010), Limited Access Orders: An Introduction to the Conceptual Framework, World Bank Publication.
Ostrom, Elinor (2005a), "Doing Institutional Analysis Digging Deeper Than Markets and Hierarchies", In the Handbook of New Institutional Economics, Edited by C. Menard and M. M. Shirley, Netherlands, Springer.
Id. (2005b), Understanding Institutional Diversity, United States: Princeton University Press.
Id. (2007), A Diagnostic Approach for Going Beyond Panaceas, Workshop in Political Theory and Analysis Bloomington, Indiana University.
Id. (2009), Beyond Markets and States: Polycentric Governance of Complex Economic Systems, Prize Noble Lecture.
Id. (2011), "Background on the Institutional Analysis and Development Framework", The Policy Studies Journal, Vol. 39.
Schlager, Edella and Ostrom, Elinor, (1992), Property Rights Regimes and Natural Resources: A conceptual Analysis, Land Economics, Vol. 68.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 آبان 1393
  • تاریخ بازنگری: 13 دی 1393
  • تاریخ پذیرش: 05 بهمن 1393

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار