نقض قابل پیش‌بینی قرارداد در فقه و حقوق ایران با نگاهی به نظام «کامن لا» و کنوانسیون وین (1980)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

نویسندگان

1 استاد دانشگاه

2 مدرس دانشگاه

چکیده

یکی از موضوعات و مباحث مهم در حقوق قراردادها، موضوع نقض قرارداد و ضمانت اجراهای ناشی از آن است. در حقوق ایران توسل به ضمانت اجراهای نقض قرارداد، زمانی میسر است که موعد اجرای قرارداد فرارسیده و متعهد تعهدات قراردادی خویش را ایفاء ننموده است؛ اما گاه ممکن است قبل از سررسید انجام تعهد، بر اساس اعلام صریح متعهد و یا حسب اوضاع و احوال موجود، متعهدله به‌طور معقول و متعارف به این نتیجه برسد که متعهد نمی‌‌تواند یا نمی‌‌خواهد در موعد مقرر به تعهد خویش عمل کند. در این حالت، نظریۀ نقض قابل پیش‌بینی قرارداد مطرح می‌شود و به متعهدله این اجازه را می‌دهد که با تمسک به ضمانت اجراهای این نظریه خود را از زیر بار تعهدات قراردادی که در آینده با نقض مواجه خواهد شد، رهایی بخشد و حسب مورد، اقدام به تعلیق یا فسخ قرارداد نماید. ولی سؤال اساسی این است که آیا در نظام حقوقی ایران متعهدله می‌تواند قبل از فرارسیدن موعد اجرای تعهد، به استناد این نظریه به ضمانت اجراهای ناشی از نقض قرارداد متوسل شود یا باید منتظر فرارسیدن موعد قرارداد باشد.
هرچند این نظریه در حقوق ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته و هیچ ماده قانونی نیز بدان اختصاص نیافته است ولی در این مقاله، با بررسی نظام حقوقی ایران و ضمن مطالعۀ تطبیقی در نظام «کامن لا» به‌ویژه حقوق انگلیس و آمریکا و همچنین اسناد حقوقی بین‌المللی به‌ویژه کنوانسیون بیع بین‌المللی 1980 به این نتیجه نائل می‌شویم که مبانی و چارچوب اصلی این نظریه در فقه و حقوق ایران وجود دارد و با استناد به اصول و قواعد کلی می‌توان به پذیرش آن در حقوق ایران قائل شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Anticipatory Breach of Contract in Imamiyah Figh & Iranian Law by Review of Common Law System and Vienna Convention 1980

نویسندگان [English]

  • Sayyed Hosein Safaei 1
  • Jafar Asgari 2
چکیده [English]

One of the important matters in the law of contract is breach of contract and sanctions (remedies) resulting from the breach. In the Iranian Law, resorting to sanctions (remedies) resulting from the contract breach is applicable, when the due date for performance of contract has been arrived and the promisor has not performed his contractual obligations; But it is possible, occasionally, prior to the due date for performance of obligation, on basis of express declaration of the promisor and; or due to existing circumstances, the promisee reasonably conclude that the promisor cannot or will not perform his obligation in due date. In this case, the doctrine of Anticipatory Breach of Contract propound as a new legal establishment and it permits to the promisor , by resorting to sanctions (remedies) of this theory, to gets rid of his obligations in the contract that will encounters with breach in the future ,and proportionately enterprises to suspension or termination of contract. The fundamental question is whether the promise, prior to the due date for performance of obligation, by invoking to this doctrine, can be resorted to sanctions (remedies) resulting from breach of contract or be obliged to wait until the due date for performance arrives.
Although such doctrine isn’t considered in Iranian law and there isn’t specific article allocated to it, but in this research through review of Iranian legal system and comparative study with Common Law system, in particular, English & American Law and also international law documents particularly convention on international sale of goods(1980), we conclude that the main bases of this doctrine is available in Figh & Iranian Law and by invoking to general rules and principles can be stated to acceptability of this doctrine in Iranian Law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contract
  • due date of contract
  • Contractual Obligations
  • breach of contract
  • anticipatory breach
امامی، سید حسن (1375)، حقوق مدنی، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه، چ16، ج1.
انصاری، مرتضی (1428ق)، المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
بجنوردی، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقیه، تحقیق: مهدی المهریزی، محمدحسین الدرایتی، قم: نشر الهادی، الاولی.
بحرالعلوم، سید محمد (1984)، بلغه الفقیه، شرح و تعلیق: محمدتقی آل‌بحرالعلوم، طهران: منشورات مکتبۀ الصادق(ع)، الرابعه.
 بهرامی احمدی، حمید (1390)، حقوق تعهدات و قراردادها، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، چ1.
حر عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا)، وسایل الشیعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج13.
خمینی، سید روح‌الله (1384 ش)، کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
داراب‌پور، مهراب (1377)، قاعده مقابله با خسارات، تهران: انتشارات گنج دانش، چ اول.
شهید اول (1412)، الدروس الشرعیه، قم: مؤسسه النشر الإسلامی، الاولی، ج3.
شهید ثانی (1413)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: مؤسسۀ النشر الإسلامی، الاولی، ج4.
شهیدی، مهدی (1382)، حقوق مدنی، آثار قراردادها و تعهدات، تهران: انتشارات مجد، چ اول.
صفایی، سید حسین (1386)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان، چ یازدهم.
صفایی، سید حسین؛ عادل، مرتضی؛ کاظمی، محمود؛ میرزانژاد، اکبر (1387)، حقوق بیع بین‌الملل، با مطالعۀ تطبیقی، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ2.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1378ش)، حاشیه المکاسب، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
کاتوزیان، ناصر (1363)، دوره عقود معین، تهران: شرکت سهامی انتشار، ج1.
همو (1376)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ5، ج5.
همو (1381)، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، تهران: نشر میزان، چ6.
همو (1387)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ5، ج3.
محقق داماد، سید مصطفی (1388)، نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق بحرانی، یوسف (بی‌تا)، الحدائق الناضره، قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین، ج19.
محقق حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن الحسن (1403)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، تعلیق: السید صادق الشیرازی، تهران: انتشارات استقلال، الطبعه الثانیه.
مظفر، محمدرضا (بی‌تا)، اصول الفقه، قم: موسسه النشر الاسلامی.
نائینی، محمدحسین (1427ق)، منیه الطالب فی شرح المکاسب، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
نجفی، محمدحسن (1394ق)، جواهر الکلام، تحقیق و تعلیق: شیخ علی الآخوندی، تهران، دار الکتب السلامیه.
 
 
Carter, J. W. (1991), Breach of Contract, Sydney: The Law Book Company Limited, ed. 2th
Cheshire & Chevalier, Geoffrey Cheshire, (1991), Fifoot and Furmston's Law of Contract, London: Butterworths.
Chitty, Joseph (2004), Chitty on Contracts, London: Sweet & Maxwell, ed. 29th,, vol.1.
Corbin, Arthur Linton, (1956), Corbin on Contracts, West Publication Co.
Enderlein, Fritz and Maskow, Diertich (1992), International Sales Law, United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Oceana Publications
Honnold, John O. (1999), Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations Convention, The Hague: Kluwer Law International, ed. 3th.
Honnold (2000), The United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods in International Encyclopedia of Laws - Contracts, editors: J. Herbots, R. Blanpain (general editor), Kluwer Law International, The Hague.
Schlechtriem, Peter, (1986), Uniform Sales Law– The UN– Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Vienna: Manz.
Treitel, G. H. (1995), Treitel: The Law of Contract, Sweet & Maxwell