ماهیت و آثار معاملات افست در نظام حقوقی ایران و فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

نویسندگان

1 استاد پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای

2 دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز (نویسنده مسئول)

چکیده

 امروزه رواج و اهمیت معاملات متقابل به ویژه قراداد افست در سطح بین‏الملل و در عین حال عدم آشنایی کافی از این‌گونه معاملات در حقوق ایران، موجب شده است تا اشخاص حقیقی و حقوقی، از سطح وسیعی از تعاملات و مبادلات متداول در سطح تجارت بین‏الملل محروم بمانند. در این پژوهش با مطالعه بر مفهوم و انواع قرارداد افست، به بررسی ماهیت و آثار آن از منظر حقوق ایران و فقه امامیه پرداخته شده است. بر اساس این‌گونه از معاملات، خریدار محصولی را تهیه می‌کند و در مقابل فروشنده نیز تعهد می‌کند قطعات به کار رفته در آن محصول را از کشور خریدار تهیه نماید و یا به طور کلی معادل ارزش قرارداد فروش، از خریدار کالا خریداری نماید. در نتیجه بر اساس نحوه ارتباط تعهدات فروشنده نسبت به قرارداد اصلی، معاملات افست به دو گروه، مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند.
نوآوری این پژوهش را می‌توان در قالب‌ریزی و یافتن ماهیت و آثار برای یکی از پیچیده‌ترین معاملات در حوزه تجارت متقابل و هم خانواده  با بیع متقابل؛ بر اساس مفاهیم، قواعد و اصول حقوقی ایران و فقه امامیه دانست. در حقوق ایران و فقه امامیه چندین دیدگاه برای تعیین ماهیت خاص معاملات افست قابل طرح می‌باشد. اجاره اشخاص، عقود مختلط، قرارداد خصوصی، بیع عهدی و بیع مبیع کلی فی الذمه چارچوب‌هایی هستند که در این زمینه قابل بررسی خواهند بود. در خصوص آثار این‌گونه از معاملات بحث تعلیق در تملیک مبیع، قبض ثمن حین العقد، ضمانت اجرای تخلف از اجراء تعهدات و فروش پیش از موعد قابل طرح می‌باشد که به منظور رعایت اجمال به برخی از این موارد در این مقاله اشاره گردیده و البته توضیحات کامل آن، در پایان نامه‌ای با همین عنوان مورد مطالعه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Nature and Effects of Offset Transactions in the Law of Iran and Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Rabia Eskini 1
  • Reza Aqamusa Tehrani 2
1 Professor Research Institute of Nuclear Science and Technology
2 Phd student of management of international oil and gas contracts (Corresponding Author)
چکیده [English]

Nowadays the prevalence and significance of mutual transactions particularly
offset contracts in an international level on the one hand and lack of adequate
familiarity with such transactions in the law of Iran on the other hand have
given rise to the fact that natural and legal persons are deprived of a wide
range of transactions current in international trade. Studying the concept and
various types of offset contracts, the present article deals with their nature and
effects from the perspective of law of Iran and Shiite jurisprudence. According
to these transactions, the customer supplies a product and the vender in turn
promises to provide the material used in that product from the purchasing
party, or generally to buy an amount of goods equivalent to the value of the
sale contract from the first party. As a result, according to the way of relation
of vendor’s obligations to the original contract, offset transactions are divided
into two categories, direct and indirect ones. The novel idea in this research
can be in framing and finding the nature, and effects of one of the most
complex transactions in the field of countertrade lying in the domain of mutual
sale in terms of concepts, rules and principles in Iranian legal system as well as
in Shiite jurisprudence. A variety of ideas can be raised towards determining
the specific nature of offset transactions in Iranian law and the Shiite
jurisprudence. Hiring persons, mixed contracts, private contracts, promised
sale, and the sale of unascertained goods under obligation are the frameworks
subject to investigation in this regard. As to the effects of these transactions,
suspension in transfer of the object of sale, delivery of the purchase money
while concluding the contract, determining a contractual sanction against
failure to fulfill obligations, and sale before due can be raised here. Certain
points are briefly mentioned in the article while their explanations can be
found in a dissertation with the same topic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • compensatory transactions
  • offset transactions
  • countertrade
  • sale of unascertained goods under obligation
  • post delivery sale
  • sale of arts and techniques
ابن ادریس حلی (بی‌تا)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، بی‌جا: بی‌نا.
ابن ‌بابویه، محمدبن علی (بی‌تا)، المقنع، بی‌جا: بی‌نا.
ابن حمزه، محمدبن علی (بی‌تا)، الوسیله الی نیل الفضیله،‌ بی‌جا: بی‌نا.
اسکینی، ربیعا (1389)، «تقریرات درس حقوق تجارت بین‌الملل»، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
اصغرزاده، عبدالله (1374)، آشنایی با تجارت متقابل، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی.
امامی، حسن (1387)، حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه.
انصاری، مرتضی (1425ق)، کتاب المکاسب، قم: مؤسسه الامام المنتظر.
بحرانی، یوسف بن احمد (بی‌تا)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
بهرامی، حمید (1381)، کلیات عقود و قراردادها، تهران: نشر میزان.
حسینی عاملی، جواد بن محمد (بی‌تا)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، مؤسسه آل البیت.
حلی، جعفربن حسن (1374)، شرائع الاسلام، تهران: منشورات الاعلمی.
حلی، حسن بن یوسف (بی‌تا)، تبصره المتعلمین، بی‌جا: کتابفروشی اسلامیه.
همو (بی‌تا)، تحریرالاحکام الشریعه علی مذهب الامامیه، بی‌جا: بی‌نا.
همو (1374ق)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، بی‌جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
همو (1388ق)، تذکره الفقها، بی‌جا: منشورات المکتبه المرتضویه لاحیاء التراث الجعفریه.
حلی، یحیی بن سعید (بی‌تا)، الجامع للشرائع، بی‌جا: بی‌نا.
خمینی، روح‌الله (1384)، تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار.
درودیان، حسنعلی (بی‌تا)، «جزوه حقوق مدنی3»، تهران: دانشگاه تهران.
راشد صمیری، مفلح بن حسن (بی‌تا)، تلخیص الخلاف و خلاصه الاختلاف، مسئله 32.
روحانی، محمدصادق (1414ق)، فقه الصادق(ع)، قم: مؤسسه دار الکتاب.
سبزواری، عبدالاعلی (بی‌تا)، مهذب الاحکام، بی‌جا: بی‌نا.
سبزواری، محمدباقربن محمد مومن (بی‌تا)، کفایه الاحکام، بی‌جا: بی‌نا.
سلّار، حمزه بن عبد العزیز (بی‌تا)، المراسم العلویه و الاحکام النبویه فی الفقه الامامی، بی‌جا: بی‌نا.
سیستانی، علی (بی‌تا)، منهاج الصالحین، بی‌جا: بی‌نا.
شهید اول، محمدبن مکی عاملی (1414ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، بی‌جا: بی‌نا.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی (1383)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه للشهید الاول، قم: دار التفسیر.
همو (1414ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، مؤسسه المعارف الاسلامیه.
شیروی، عبدالحسین (1383)، «انواع روش­های قراردادی تجارت متقابل»، اندیشه­های حقوقی، سال دوم، شماره7.
صاحب جواهر، محمد حسن (1981م)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
صفایی، حسین (1389)، «تقریرات درس مدنی10»، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
طریحی، فخرالدین (1408ق)، مجمع البحرین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
طوسی، محمدبن حسن (بی‌تا)، الخلاف، کتاب السلم، مسئله 33.
همو (بی‌تا)، المبسوط فی فقه الامامیه، بی‌جا: بی‌تا.
همو (1426ق)، تهذیب الاحکام، بیروت: مؤسسه الاعلی للمطبوعات.
عبیدالله، محمد (1387)، مهندسی مالی اسلامی، بمانپور، مسلم و سیفلو، سجاد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
فاضل مقداد، جمال‌الدین مقدادبن عبدالله (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، بی‌جا: مکتبه المرعشی.
کاتوزیان، ناصر (1373)، دوره عقود معین، تهران: شرکت سهامی انتشار.
همو (1384)، اعمال حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
همو (1386)، مشارکت­ها و صلح، تهران: گنج دانش.
همو (1387)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار.
محقق کرکی، علی بن حسین عاملی (1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، بی‌جا: مؤسسه آل البیت.
مفید، محمدبن محمد (بی‌تا)، المقنعه، باب البیع المضمون.
Behera, Laxman kumar (2009), "Associate Fellow, institute for Defence studies and Analyses", Journal of Defence studies, Vol. 3 No. 1, January.
Brauer, Jurgen and J. Paul Dunne (2004), Arms trade and Economic Development: Theory, policy and cases in Arms trade offsets, New York: Routledge,.
Defense Trade, (1998), "u. S contractors Employ Diverse Activities to Meet offset obligations", Report to the Honorable Russell D. Feingold, u. S. Senate, united states General Accounting office, G. A. O /NSIAD-99-35, December.
Ernest e smith and others (2010), Materials on international petroleum transaction, third edition.
Offset- real Benefit or unnecessary hindrance?, kpww. 34741, in the house of representatives, to increase monitoring of the use off offset in international defense trade, H. R. 2652, july, 29, 1999.