تشریفات رجوع از وصیت و راهکارهای عدول از آن در حقوق آمریکا؛ تأملی در حقوق ایران

میرشکاری, عباس; بهرامی, احسان; آزادبخت, شبیر

doi:10.30497/law.2023.243823.3326

تشریفات رجوع از وصیت و راهکارهای عدول از آن در حقوق آمریکا؛ تأملی در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار، گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی «ره»، تهران، ایران.

³ دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی «ره»، تهران، ایران.

10.30497/law.2023.243823.3326

چکیده

در اکثر نظام‌های حقوقی دنیا، انشای وصیت‌ مستلزم رعایت پاره‌ای تشریفات است. این تشریفات از آن‌جا که قصد واقعی موصی را نشان می‌دهد، از تقلب جلوگیری می‌کند و رسیدگی به دعاوی راجع به وصیت را تسهیل و ضابطه‌مند می‌نماید، همواره مورد توجه قانونگذاران بوده‌ است. بر این‌ اساس، نظام‌ حقوقی ایران تنها وصیت‌های رسمی، خودنوشت و سرّی را قابل ترتیب اثر می‌داند. در نظام حقوقی آمریکا نیز اعتبار وصیت منوط به رسمی، خودنوشت یا محضری بودن آن است. پرسشی که اکنون مطرح میشود این است که آیا رجوع از وصیت نیز مستلزم رعایت تشریفات است؟ به دیگر بیان، اگر هدف از وضع تشریفات در مرحله انشاء، صیانت از قصد موصی، جلوگیری از فریب مزوّران و تسهیل و ضابطهمند نمودن رسیدگی به دعاوی راجع به وصیت است، آیا همین اهداف اقتضاء نمی‌کند که رجوع از وصیت نیز تشریفات‌محور باشد؟ در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ داده می‌شود. نتیجه آن‌که در حقوق ایران، ظاهر ماده 838 قانون مدنی، سکوت قانون امور حسبی و دیدگاه‌های فقهی دلالت بر غیرتشریفاتی بودن رجوع دارد. با این‌ حال، تحلیل دقیق مقرره مزبور و توجه به کارکردهای شکل‌گرایی در وصیت، غیرتشریفاتی بودن رجوع را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد. در مقابل، موضع حقوق آمریکا روشن است. در حقوق این کشور، اعتبار رجوع از وصیت منوط به رعایت تشریفات خاصی است. با وجود این، از آن‌جا که تشریفاتی بودن رجوع، منجر به نادیده گرفتن قصد موصی در برخی موارد می‌گردد، راهکارهایی جهت عدول از تشریفات ارائه شده‌ است. این راهکارها اما به‌دلیل نواقصی که دارند، تا‌ کنون مورد پذیرش قرار نگرفته‌ است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22519858.1402.24.1.6.1

موضوعات

حقوق خصوصی

عنوان مقاله [English]

Formalities of Withdrawal of a Will and the Ways to Avoid Them under American Law; A Reflection on Iranian Law

نویسندگان [English]

Abbas Mirshekari ¹
Ehsan Bahramy ²
Shobeir Azadbakht ³

¹ Assistant Professor, Department of Private and Islamic Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.

² PhD Student in Private Law, Department of Private Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

³ PhD Student in Private Law, Department of Private Law, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

In most legal systems of the world, the creation of a ‘will’ requires the observance of certain formalities. Since these formalities show the genuine intention of the testator, hence they prevent fraud, facilitate and regulate legal proceedings related to wills, and they have always been paid attention by law-makers. Based on this, Iranian law only recognizes official, self-written (handwritten), and secret wills as legally effective wills. Similarly, in American law, the legal validity of a will requires to be formal, self-written (handwritten), or notarized. The question is raised as to whether the withdrawal of the will requires the observance of formalities or not. In other words, if the purpose of stipulating formalities in the phase of creation of a will is to protect the intention of the testator, prevent the deception of forgers, facilitate and regulate the legal proceedings concerning the will, then, do not these aims require that the withdrawal should also be based on formalities? In this article, an attempt is made to answer this question with a descriptive-analytical method. The conclusion is that in Iranian law, wording of Article 838 of the Civil Code, the silence of the Probate Code, and Imamiya jurisprudential views indicate that the withdrawal does not require formalities. However, the above-mentioned view, by an accurate analysis of Article 838 and considering functions of formalism, still have an aura of ambiguity. In contrast, the position of American law is evident; the legal validity of withdrawal depends on the satisfaction of certain formalities. Nevertheless, since the formalities of withdrawal lead to the ignorance of the testator’s intention in some cases, solutions have been provided to avoid them. These solutions have not been accepted yet, due to their weaknesses.

کلیدواژه‌ها [English]

Formalities
Revocation in Writing
Revocation by Conduct
Testator
Formalism

مراجع

امامی، سید حسن (1394). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.

تقی‌زاده، علی و عسگری، غلامحسین (1398). رجوع از وصیت تملیکی در حقوق مدنی ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق مصر و انگلیس. مطالعات حقوق خصوصی، 49(3). صص.425-444.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1390). حقوق مدنی: وصیت. تهران: گنج دانش.

حائری شاه‌باغ، سیدعلی (1396). شرح قانون مدنی. تهران: گنج دانش.

حسینی عاملی، محمدجواد (بیتا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

خویی، سیدابوالقاسم (1410ق). منهاج‌الصالحین. قم: مدینة‌العلم.

دادنامه شماره 140068390011806119 مورخ 22/8/1400، صادره از شعبه 22 دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی شهید بهشتی تهران.

رودیجانی، محمدمجتبی (1397). قانون امور حسبی در نظم حقوقی کنونی. تهران: کتاب آوا.

زین‌الدین، محمدامین (1413ق). کلمة التقوی. قم: مطعبه مهر.

سبزواری، سیدعبدالأعلی (بیتا). مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام. قم: دار التفسیر.

شهید اول، محمد بن جمال‌الدین (بیتا). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. بیروت: دار التراث (دار الإسلامیه).

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: داوری.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (بیتا). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.

صادقی‌مقدم، حسن و میرجلیلی، محمدمهدی (1396). اقسام رجوع از وصیت در فقه امامیه و حقوق ایران. آموزه‌های حقوقی گواه، 3(2). صص. 5-26.

صفایی، سیدحسین و شعبانی کندسری، هادی (1397). حقوق مدنی (وصیت، ارث، شفعه). تهران: شرکت سهامی انتشار.

طباطبایی، سیدعلی (1419ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

عمید، موسی (1321). حقوق مدنی ایران ـ بخش دوم (هبه ـ وصیت ـ ارث). تهران: چاپخانه خودکار ایران.

فلاح زاده، علی محمد، درویش متولی، میثم (1392). نظارت شورای نگهبان بر قوانین مصوبِ پیش از انقلاب و شورای انقلاب. فصلنامه دانش حقوق عمومی، 2(5). صص. 103-122.

قاسم زاده، سیدمرتضی (1394). حق شفعه، وصیت و ارث. تهران: دادگستر.

قاسمی، محسن (1388). شکل‌گرایی در حقوق مدنی. تهران: میزان.

قافی، حسین و شریعتی، سعید (1393). اصول فقه کاربردی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

کاتوزیان، ناصر (1392). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار.

کاتوزیان، ناصر (1398). دوره حقوق مدنی عقود معین (عطایا). تهران: گنج دانش.

کاتوزیان، ناصر (1399). وصیت در حقوق مدنی ایران. تهران: گنج دانش.

کریم زاده، احمد (1389). آرای دادگاه‌های انتظامی قضات (امور حقوقی). تهران: جنگل.

محقق حلی، جعفر بن حسن (1408ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.

محقق داماد، سیدمصطفی (1387). بررسی فقهی و حقوقی وصیت. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

وکیل، امیرساعد و عسکری، پوریا (1394). قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی. تهران: مجد.

Beyer, Gerry W. & Hanft, John K(2015). Wills, Trusts, And Estates For Legal Assistants. New York, Wolters Kluwer.

Black, Henry Campbell(1968). Black’s Law Dictionary. Minnesota, West Publishing Co.

Chaffin, Verner F(1977). Execution, Revocation, and Revalidation of Wills: A Critique of Existing Statutory Formalities. Ga. L. Rev. 11(2), pp. 297-368.

Clowney, Stephan(2008). In Their Own Hand: An Analysis of Holographic Wills and Homemade Will making. Real Property, Trust and Estate Law Journal, 43(1), pp. 27-72.

Crawford, Bridget J(2019). Wills Formalities in the Twenty-First Century. Wisconsin Law Review, (2), pp.269-294.

Cushman, Barry(2019). The Decline of Revocation by Physical Act. Real Property, Trust & Estate Law Journal, (54), pp. 243-274.

Ekhator, Ekhorutomwen Gabriel(2020). Creating Electronic Will: Conflating the Traditional Wills Law with Contemporary Electronic Will. The University of Nigeria, Bar Journal, 6(1), pp. 9-32.

Evans, Alvin E(1935). Testamentary Revocation by Act to the Document and Dependent Relative Revocation. Current Legal Thought, 23(4), pp.559-588.

Fox, Jennifer L(2019). Twenty-First Century Wills. Prob. & Prop, 33(6), pp.52-55.

Gulliver, Ashbel & J. Tilson, Catherine(1941). Catherine Classification of Gratuitous Transfers. Yale Law Journal, 51(1), pp.1-39.

GGG, I(1960). Revocation of Wills by Subsequent Instrument. Virginia Law Review, 46(2), pp. 373-389.

Glover, Mark(2014). Decoupling the Law of Will-Execution. St. Johns Law Review, 88(3), pp. 597-652.

Grant, Joseph Karl(2008). Shattering and Moving Beyond the Gutenberg Paradigm: The Dawn of the Electronic Will. University of Michigan Journal of Law Reform,42(1), pp. 105-139.

Langbein, John(1975). Substantial Compliance with the Wills Act, Harvard Law Review, 88(3), pp. 489-531

Sitkoff, Robert; Dukeminier, Jesse(2017). Wills, Trusts, and Estates. New York: Wolters Kluwer.

Sitkoff, Robert; Dukeminier, Jesse(2022). Wills, Trusts, and Estates. New York: Wolters Kluwer.

Hall, Paige(2019). Welcoming E-Wills into the Mainstream: The Digital Communication of Testamentary Intent. Nevada Law Journal, 20(1), pp. 339-372.

Hepburn, Samantha(2001). Principles of Equity and Trusts. Sydney- London: Cavendish Publishing Limited.

Hirsch, Adam J(2021), Models of Electronic-Will Legislation. Real Property, Trust and Estate Law Journal, 56(2), pp. 163-235.

Horton, David (2022). Revoking Wills. Notre Dame Law Review, 97(2), pp. 563-618

Lindgren, James (1990). Abolishing the Attestation Requirement for Wills. The North Carolina Law Review, 68(3), pp.541-574.

Friedman, Lawrence(1996). The Law of the Living, the Law of the Dead: Property, Succession, and Society. Wisconsin Law Review, 2, pp. 340-378.

Johanson, Stanley (2010), Gilbert Law Summaries on Wills, Chicago: Thomson/West.

McGovern Jr., William; F. Kurtz, Sheldon; M. English, David(2001). Wills, Trusts and Estates, Including Taxation and Future Interests, Minnesota: West Academic Publishing.

Perillo, Joseph (1974). The Statute of Frauds in the Light of the Functions and Dysfunctions of Form. Fordham Law Review, 43(1), pp. 39-82.

National Conference of Commissioners on Uniform State Laws(2019). Uniform Electronic Wills Act, Anchorage, Alaska: National Conference of Commissioners on Uniform State Laws.

Schwartz, Frederic S. (2004). Models of Will Revocation. Real Property, Probate and Trust Journal, 39(1), pp. 135-192.

Wendel, Peter (2018). Emanuel Law Outlines for Wills, Trusts, and Estates; Keyed to Sitkoff/Dukeminier, New York: Wolters Kluwer.

Whitman, Robert (1992). Revocation and Revival: An Analysis of the 1990 Revision of the Uniform Probate Code and Suggestions for the Future. Albany Law Review, 55(4), pp. 1035-1066.