حق بر سلامت روان کودکان در فضای مجازی در پرتو نظام حقوقی ایران، اسلام و اسناد بین‌المللی حقوق بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بشر، گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران. تهران، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بشر، گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

4 دانشیار، گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

حق بر سلامت روان از اصلی‌ترین مولفه‌های حق بر سلامت و از مهم‌ترین مصادیق حقوق کودکان می‌باشد. عوامل مختلفی در تهدید یا تحقق این حق کودکان موثرند که فضای مجازی یکی از آنها می‌باشد. فضای مجازی از آن جهت حائز اهمیت است که امروزه کودکان مدت زیادی از زمان خود را در آن محیط سپری می‌کنند و این امر در حالی روی می دهد که بخش قابل توجهی از این فضا نه تنها تناسبی با وضعیت خاص سنی و روحی-روانی کودکان ندارد بلکه آثار زیان‌باری نیز بر روح و روان آنها بر جای می‌گذارد. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی درپی پاسخ به این سوال است که: حق بر سلامت روان کودکان در فضای مجازی با توجه به نظام حقوقی ایران، اسلام و اسناد بین المللی حقوق بشر چگونه قابل تحقق است؟ برای پاسخ به این سوال، حقوق مختلف کودکان در فضای مجازی از قبیل حق آموزش، حق حریم خصوصی، حق امنیت و حق بر بازی وتفریح و نسبت آنها با حق بر سلامت روان کودکان مورد بررسی واقع شده است. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که در نظام بین الملل حقوق بشر به خصوص در حوزه حمایت از حقوق کودکان، تمهیدات جامعی پیش روی دولت ها قرار گرفته است. در اسلام نیز سلامت افراد در آیات و روایات بسیاری مورد تاکید واقع شده است. اما در نظام حقوقی ایران هرچند اقداماتی در زمینه حمایت از سلامت روان کودکان در فضای مجازی انجام شده است، اما در عمل تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Right to Mental Health of Children in Cyberspace in Light of Iranian Legal System, Islam and International Human Rights Instruments

نویسندگان [English]

  • Shahram Salami 1
  • Zahra Zahra Zare Esfidani 2
  • Sahar Hasani 3
  • Roya Motamed-Nejad 4
1 MA. Student In Human Rights, Department of Public and International Law, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
2 MA. In Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 MA. Student In Human Rights, Department of Law, Faculty of Law and Political Sciences, Mazandaran University, Mazandaran, Iran.
4 Associate Professor, Department of Public and International Law, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The right to mental health is one of the main components of the right to health and one of the main examples of children’s rights. Various factors are influential in threatening or realizing this right of children including the cyberspace. Cyberspace is important as nowadays children spend a lot of time in it while a significant part of this space is not appropriate for the age and mental state of children as well it has a detrimental effect on their psyche. Using descriptive-analytical method, this study intends to answer this question that: How can the right to children's mental health in cyberspace be realized according to the Iranian legal system, Islam and international human rights instruments? To answer this question, different rights of children in cyberspace including the right to education, the right to privacy, the right to security and the right to play and recreation, and their relation with the right to mental health of children have been investigated. The results indicate that in the international human rights system, especially in protection of children’s right, some measures have been considered by the governments. In Islam, the health of people has been highly emphasized in the Quranic verses and hadith. However, in Iranian legal system, some measures have been taken to protect the mental health of children in cyberspace, but in practice, there are much to do to achieve the desired situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child
  • Right to mental health
  • Cyberspace
  • Right to personal security
  • Right to education

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. صحیفه سجادیه.
  3. نهج‌البلاغه.
  4. انصاری، قدرت‌الله و مشرف لنکرانی، محمدجواد (1392). احکام و حقوق کودکان در اسلام (جلد 1). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم‌السلام).
  5. بادامی، محمدمهدی (1399). کودکان آنلاین و حق آنان بر امنیت همه‌جانبه در فضای مجازی (چالش­ها و راهکارها). تهران: پژوهشگاه قوه قضائیه، مرکز مطبوعات و انتشارات.
  6. پورقهرمانی، بابک (1396). مطالعه تطبیقی سازکارهای حمایت از بزه‌دیدگان جرایم رایانه‌ای در حقوق کیفری ایران و اسناد بین­ المللی با تأکید بر کنوانسیون بوداپست. دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، 8(1)، صص. 1-36.
  7. پیوندی، غلامرضا (1390). حقوق کودک. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  8. پوراحمدی لاله، محمدرضا (1385). اطفال و قوانین کیفری. مجله دادرسی، (55)، صص. 57-64.
  9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). مبسوط در ترمینولژی حقوق. تهران: گنج دانش.
  10. حر عاملی، محمد بن حسن (1414ق). وسائل الشیعه الی تحصیل المسائل الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
  11. حر عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا). وسائل الشیعه الی تحصیل المسائل الشریعه. بیروت: دارالحیا التراث العربی.
  12. حسینی اکبرنژاد، حوریه و حسینی اکبرنژاد، هاله (1392). تحلیل کنوانسیون حقوق کودک (مقایسه دو نظام اسلام و غرب). تهران: شورای فرهنگی، اجتماعی زنان و خانواده.
  13. حسینی‌خواه ، سیدجواد (1389). تنبیه بدنی کودکان در نظام بین‌الملل حقوق بشر و فقه امامیه. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم‌السلام).
  14. خلیل‌پور چالکیاسری، سیدعباس (1399). سیاست تقنینی حقوق کیفری ایران با رویکرد تأمین امنیت فضای مجازی مختص کودکان. فصلنامه قانون­یار،  4(14)، صص. 325-340.
  15. خیاط فدردی، علی (1394). حریم خصوصی انسان از دیدگاه قرآن و روایات. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد، تهران، ایران.
  16. رحیمی، غلامرضا (1389). سازمان بهداشت جهانی. مجله دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 5(1)، صص. 53-56.
  17. سالاریان، جهان آرا و بازبر، سیده‌صدیقه (1400). سلامت روانی در کودکان و نوجوانان. تهران: انتشارات نسل روشن.
  18. سلیمانی، امیر (1395). تضمین‌های حقوق بشری در حمایت از کودکان در فضای سایبر. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق، تهران، ایران.
  19. سلامی، شهرام و مظهری، محمد (1399). حقوق کودکان در حوزه حقوق شهری در پرتو کنوانسیون حقوق کودک. فصلنامه حقوق کودک، 2(6)، صص. 11-42.
  20. شبیری، سیدمحمد و دیگران (1395). بازی‌های رایانه‌ای و اثرات آن بر سلامت روانی دانش‌آموزان. نشریه روان پرستاری، 4(4)، صص. 1-7.
  21. شهریاری احمدی، مرجان (1396). حمایت از حریم شخصی کودک در فضای سایبر با تأکید بر اقدامات شورای اروپا. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
  22. طجرلو، رضا (1393)، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بشر (تجزیه و تحلیل اسناد بین‌المللی و منطقه­ای). تهران: انتشارات دادگستر.
  23. طریحی، فخرالدین (1416ق). مجمع البحرین. تهران: انتشارات مرتضوی.
  24. کاتوزیان، ناصر (1372). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: شرکت انتشار.
  25. کلینی،  محمد بن یعقوب (1387). اصول کافی. قم: مرکز دارالحدیث.
  26. کلینی، محمد بن یعقوب (1363). فروع الکافی. تحقیق علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
  27. لپز، ژرار و فیلیزولا، ژینا (1379). بزه­دیده و بزه­دیده­ شناسی. ترجمه روح­الدین کرد علیوند و احمد محمدی. تهران: انتشارات مجد.
  28. میرخندان، سیدعبدالله (1398). سرگرمی اخلاقی در سبک زندگی اسلامی. تهران : میرات فرهیختگان.
  29. مرندی، الهه و قربانی، اعظم (1400). مبانی و سازوکارهای حمایتی حق آموزش در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اسناد حقوق بشری. فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 10(20)، صص. 79-102.
  30. معین، محمد (1379). فرهنگ فارسی. تهران: نشر امیرکبیر.
  31. نوری، حسن (1407ق). مستدرک الوسایل. بیروت: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاءالثرات.
  32. نیازپور، امیرحسین و رضایی حومدین، ساره (1396). بررسی حق کودک بر تفریح و سرگرمی. فصلنامه مطالعات روا‌ن‌شناسی و علوم تربیتی. 3(1)، صص. 75-88.
  33. هدایت، هدیه و عظیم‌زاده، شادی (1395). جبران خسارت ناشی از جرم علیه کودک تا نحوه ترمیم خسارت؛ با نگاهی تطبیقی به قوانین کشورهای اروپایی، آمریکایی و اسناد بین‌الملل. فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 5(17)، صص. 31-65.
  34. Basu, S. & Jones, R. (2007). regulating syberstalking, journal of information. law and technology, (2), 1-30. Available at: https://warwick.ac.uk/fac/ soc/law/elj/jilt/2007_2/basu_jones/
  35. Child Safety Online: Global challenges and strategies, op. cit. p33. Technical Report. Available at: https://www.unicef-irc.org/publications/652-child-safety-online-global-challenges-and-strategies-technical-report.html
  36. Council of Europe, (2016). Council of Europe Strategy for the Rights of the Child (2016-2021), Children’s human rights, 1-23. Available at: https://edoc.coe.int/en/children-s-rights/7207-council-of-europe-strategy-for-the-rights-of-the-child-2016-2021.html
  37. (CRC/C/GC/25, 2021). Available at: https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/ treatybodyexternal/TBSearch.aspx?Lang=en&TreatyID=5&DocTypeID=11
  38. Daly, A., Ruxton, S., Schuurman, M. (2016). Challenges to Children’s Rights Today: What Do Children Think?, Council of Europe, 1-44. Available at: https://edoc.coe.int/en/children-s-rights/7205-challenges-to-children-s-rights-today-what-do-children-think.html
  39. International play association (2014). Available at: https://ipaworld.org/ childs-right-to-play/the-childs-right-to-play/
  40. Live science, Sharp (2013). Available at: https://www.livescience.com/ 37398-right-to-privacy.html
  41. Mbanaso (2015). The Cyberspace: Redefining A New World, IOSR Journal of Computer Engineering (IOSR-JCE), Volume 17, Issue 3, Ver. VI (May – Jun. 2015), PP 17-24.
  42. Sahoo, Anshuman (2016). CHILDREN’S RIGHTS IN THE CYBERSPACE. International journal of research and analyze, volume 4 issue 2, pp. 1-10.
  43. Third & Others (2021). GOVERNANCE, CHILDREN’S RIGHTS, AND DIGITAL HEALTH, The Lancet and Financial Times Commission on Governing health futures 2030, available online at: https://www.thelancet.com/commissions/governing-healthfutures-
  44. UNICEF. (2020). Available at: https://gdc.unicef.org/resource/childrens-rights-digital-environment
  45. World Declaration on Education for All ( 1990). Available at: https://www.right-to-education.org/sites/right-to-education.org/files/resource-attachments/UNESCO_World_Declaration_For_All_1990_En.pdf
پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
دوره 23، شماره 1 - شماره پیاپی 55
فروردین 1401
صفحه 131-160

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 25 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار