بررسی تطبیقی دعوای غیرمستقیم در حقوق ایران، فرانسه و مصر با محوریت حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 استاد، گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

دعوای غیرمستقیم به عنوان استثنائی بر اصل نسبی بودن اثر قراردادها به طلبکاران بدون وثیقه و طلبکاران دارای وثیقه‌ای که ارزش وثیقۀ آنان به اندازۀ طلب شان نیست، تحت شرایطی اجازۀ دخالت در امور حقوقی بدهکار اصلی را می‌دهد. این اقدام به دلیل وارد شدن حاصل دعوا در دارایی بدهکار اصلی، به نفع سایر طلبکاران که در این دعوا شرکت نداشته‌اند نیز می‌باشد. با مطالعۀ تطبیقی این نهاد در حقوق ایران، فرانسه و مصر متوجه متروک بودن و در نهایت نسخ این نهاد (مادۀ 36 قانون اعسار) در حقوق ایران می‌شویم که این امر با توجه به مصالح طلبکاران و آثار این نهاد در عرصه عمل قابل انتقاد به نظر می‌رسد. اما در حقوق فرانسه و مصر این نهاد مورد تجزیه و تحلیل حقوق‌دانان قرار گرفته و رویۀ قضایی فرانسه نیز در این خصوص بسیار فعال بوده است. هدف از مطالعۀ حقوق دو کشور مذکور با حقوق ایران، شناسایی شرایط اقامۀ این دعوا، ماهیت، قلمرو و آثار آن در عرصۀ عمل می‌باشد تا از این طریق خلاء ها و نقاط قوت این نهاد هر چند منسوخ در حقوق ایران روشن شود. پژوهش حاضر می‌تواند راهگشای قانونگذار در جهت احیاء مجدد این نهاد و پیش بینی قوانین مرتبط با آن در حقوق ایران باشد. همچنین در این پژوهش تفاوت دعوای غیرمستقیم با نهادهای مشابه نیز بیان شده تا از خلط موضوع جلوگیری کرده و از شناسایی نهادهایی مانند دعوای معاملۀ به قصد فرار از دین، دعوای مشتق و مادۀ 418 قانون تجارت به عنوان مصادیقی از دعوای غیرمستقیم جلوگیری شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study of Oblique action in Iranian, French, and Egyptian law, focusing on Iranian law

نویسندگان [English]

  • Behzad Jeihouni 1
  • Seyyed Mohammad Taghi Alavi 2
1 MA. in Private Law, Department of Private Law, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 Professor, Department of Private Law, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Oblique action is an exception to the principle of the relative effect of the contract, which permits unsecured creditors or collateralized creditors whose collateral is not worth as much as their claim, under certain conditions, to interfere with the legal affairs of the principal debtor. This action is due to the entry of the result of the lawsuit in the assets of the principal debtor. It also benefits other creditors who have not participated in the action. The comparative study of this institution in the law of Iran, France, and Egypt highlights its abandonment and eventually abrogation of it (article 36 of the Insolvency Code) in Iranian law, which seems critical considering the interests of creditors and the effects of this institution in practice. But French and Egyptian law have been analyzed by jurists, and the French judgmental procedure has been very active in this regard. The purpose of studying the law of these two countries with Iranian law is to identify the conditions, nature, scope, and effects in practice. Additionally, it aims to highlight the weaknesses and strengths of this obsolete institution in Iranian law. This research presents a pathway for the Iranian legislature to revive this institution and predict the related laws in Iranian law. Also, in this research, the difference between oblique action and similar institutions is explained in order to avoid confusion and to avoid the identification of Pauline action and derivative action institutions and in article 418 of the commercial code as examples of oblique action.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oblique action
  • The principle of relativity of the effect of contracts
  • Article 36 of the Insolvency Code
  • Derivative action
  • Pauline action
آل کاشف الغطاء، محمدالحسین (1359ق). تحریرالمجله. تهران: مکتبه النجاح.
ابوالسعود، رمضان (1994م). احکام الالتزام. بیروت: دارالجامعیه.
اسکینی، ربیعا (1394). حقوق تجارت: شرکت­های تجاری. تهران: سمت.
اسکینی، ربیعا (1395). حقوق تجارت: ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته. تهران: سمت.
السنهوری، عبدالرزاق احمد (1391)­. نظریه العقد. تهران: خرسندی.
السنهوری، عبدالرزاق احمد (2000م). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
بیات، فرهاد؛ بیات، شیرین (1396). شرح جامع قانون مدنی. تهران: ارشد.
پاسبان، محمد­رضا و جهانیان، مجتبی (1392). «دعوای مشتق و آیین آن: بررسی تطبیقی در حقوق ایران و انگلیس». فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی دانشگاه علامه طباطبائی، 2(4)، صص. 85-110.
جعفری لنگرودی، محمد­جعفر (1395). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جیهونی، بهزاد و علوی، سیدمحمدتقی (1400). مطالعه تطبیقی دعوای مستقیم در حقوق ایران و مصر و فرانسه با محوریت حقوق ایران. مجله حقوق خصوصی دانشگاه تهران، 18(1)، صص. 21-46.
دمرچیلی، محمد؛ حاتمی، علی و قرانی، محسن (1395). قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی. تهران: دادستان.
ستوده تهرانی، حسن (1391). حقوق تجارت. تهران: دادگستر.
سعد، نبیل ابراهیم (1998م). النظریه العامه للالتزام: احکام الالتزام. بیروت: دارالنهضه العربیه.
سلطان، انور (1983م). احکام الالتزام: الموجز فی نظریه العامه للالتزام. بیروت: دارالنهضه العربیه.
شعاریان، ابراهیم و ترابی، ابراهیم (1395). حقوق تعهدات. تهران: شهر­دانش.
شمس، عبدالله (1395). آیین دادرسی مدنی: دوره پیشرفته. تهران: دراک.
شهیدی، مهدی (1398). حقوق مدنی 3، تعهدات. تهران: مجد.
فرج الصده، عبدالمنعم (1974م). نظریه العقد فی قوانین البلاد العربیه. بیروت: دار النهضه العربیه.
قانون مدنی فرانسه مواد 1101-1386 (1380). ترجمه محمد­علی نوری. تهران: گنج دانش.
قانون مدنی مصر (1388). ترجمه محمد­علی نوری. تهران: گنج دانش (نشر اثر اصلی 1949م).
کاتوزیان، ناصر (1394.الف). اعمال حقوقی، قرارداد ـ ایقاع. تهران: سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1394.ب). قواعد عمومی قرارداد­ها. تهران: سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1394.ج). مقدمه علم حقوق. تهران: سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1395). قواعد عمومی قرارداد­ها (جلد 3). تهران: سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1396.الف). اعتبار امر قضاوت شده در دعوای مدنی. تهران: میزان.
کاتوزیان، ناصر (1396.ب). درس­هایی از شفعه، وصیت، ارث. تهران: میزان.
کاتوزیان، ناصر (1398). نظریه عمومی تعهدات. تهران: میزان.
کاتوزیان، ناصر و ایزانلو، محسن (1397). مسئولیت مدنی (جلد 3). تهران: گنج دانش.
کیا، حسن (1398). دعوای مستقیم و غیرمستقیم در حقوق ایران. تهران: دادبخش.
Buffelan-Lanore, Y. & Larribau-Terneyre, V. (2010). Droit civil–Les obligations (12e). France, Paris: Sirey.
Cabrillac, R. (2016). Droit des obligations (12e). France, Paris: Dalloz.
Flour, J.; Aubert, J. L. & Savaux, É. (2015). Droit civil: Les obligations (Vol. 3), 3. Le rapport d'obligation (9e). France, Paris: Sirey.
Henry, X.; Venandet, G.; Wiederkehr, G.; Jacob, F. & Tisserand-Martin, A. (2005). Code civil (104e). France, Paris: Dalloz.
Porchy-Simon, S. (2006). Droit civil: 2e Année Les obligations (4e). France, Paris: Dalloz.
Starck, B. (1972). Droit civil: Obligations. France, Paris: Librairies Techniques.
Starck, B.; Roland, H. & Boyer, L. (1989). Droit civil: Obligations 3. régime general (3e). France, Paris: Litec.
Terré, F.; Simler P.; Lequette Y. & Chénedé F. (2019). Droit civil: Les obligations (12e). France, Paris: Dalloz.
Terré, F.; Simler, P. & Lequette, Y. (2005). Droit civil: Les obligations (9e). France, Paris: Dalloz.
Weill, A. & Terré, F. (1980). Droit civil: Les obligations (3e). France, Paris: Dalloz.