تحلیلی بر مجازات تبعی ارتداد از دیدگاه فقه اسلام و قوانین کیفری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی دامغان، دامغان، ایران.

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی دامغان، دامغان، ایران

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی دامغان، دامغان، ایران.

چکیده

براساس قانون مجازات اسلامی و دیدگاه حقوق‌دانان مجازات‌ها به سه دسته تقسیم می­شوند. مجازات اصلی مجازاتی است که قانون برای هر جرمی در نظر گرفته و باید در حکم دادگاه قید شود. مجازات تکمیلی که عمدتاً به صورت اختیاری است. بدین نحو که در صورت عدم کفایت مجازات اصلی مجرم را به مجازات تکمیلی محکوم می­نماید. مجازات تبعی که این مجازات‌ها به تبع مجازات اصلی درمورد مرتکب اعمال می­گردد و در دادنامه قید نمی­شود و قاضی در اعمال مجازات تبعی دخالتی ندارد و این قانون‌گذار است که در برخی موارد و محکومیت­ها قائل به اعمال مجازات تبعی می­باشد. از منظر قانون مجازات اسلامی برای اعمال مجازات تبعی علاوه بر قطعی بودن محکومیت کیفری اجرای آن نیز شرط می­باشد. به عبارت دیگر اعمال مجازات تبعی پس از اجرای مجازات اصلی در جرایم عمدی می­باشد.
مجازات تبعی برگرفته از حقوق عرفی است و در فقه جزایی اسلام و حقوق کیفری آن بابی تحت عنوان مجازات تبعی پیش­بینی نشده است. اما در کتب فقه جزا در برخی از جرایم شرعی علاوه بر مجازات اصلی به مجازات تبعی نیز پرداخته است که محرومیت از ارث و محرومیت‌های ناشی از ارتداد از جمله اهمّ مصادیق خاص مجازات تبعی درنظر گرفته شده است که مقاله مورد نظر به بررسی مجازات تبعی ارتداد از دیدگاه فقه اسلام و نظام جزایی ایران می­پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Substantial Punishment of Apostasy from the Perspective of Islamic Jurisprudence and Iranian Penal Code

نویسندگان [English]

  • marzieh naseri 1
  • Davood Dadashnejad Delshad 2
  • Morteza Barati 3
1 Student of Islamic Jurisprudence and Islamic Law, Islamic Azad University, Damghan Branch
2 Assistant Professor of Islamic Azad University of Damghan, Damghan, Iran
چکیده [English]

According to the Islamic Penal Code and the jurists' point of view, the penalties are divided into three categories:
1. The main punishment is the punishment provided by law for any offense and must be stated in a court order.
2. Supplementary punishment, which is mainly optional. In such a way that in the case of inadequacy, it will punish the offender with additional punishment.
3. Subordinate punishment. These penalties are applied in accordance with the main punishment for the offender and are not stated in the lawsuit and the judge is not involved in the application of the subordinate punishment. This is the legislator who in some cases and convictions applies the subordinate punishment. From the point of view of the Islamic Penal Code for the application of the subordinate punishment, in addition to the definite criminal conviction, it is also a condition for its execution. In other words, the punishment is subordinate to the punishment after the main punishment has been committed in deliberate crime.
Subsidiary punishment is derived from customary law and is not provided for in the penal jurisprudence of Islam and its criminal law as subsidiary punishment. However, in some penal jurisprudence books, in addition to the main punishment, it has also dealt with subordinate punishment, including deprivation of inheritance and deprivation of apostasy, including the importance of specific instances of subordinate punishment. Islamic jurisprudence and the penal system of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subordinate Punishment
  • Legislative Background in Subordinate Punishment
  • Subordinate Punishment in Islamic Jurisprudence
  • Principles of Subordinate Punishment
  • The Concept of Apostasy
  • Apostasy in Islamic Jurisprudence

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. نهج‌البلاغه
  3. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1412 ق) کفایه الاصول. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  4. ابن قدامه، عبدالله ابن احمد (1364). المقنع. تهران: المیزان.
  5. ابوالحمد، عبدالحمید (1376). حقوق اداری ایران. تهران: حیدری
  6. امینی، علیرضا (1375). فقه استدلالی. قم: مؤسسه فرهنگی طه.
  7. ترمذی (1372). سنن ترمذی. تهران: امیرکبیر.
  8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). ترمینولوژی حقوقی. تهران: گنج دانش.
  9. حرعاملی، محمد بن حسن (1391ق). وسائل الشیعه. بیروت: بی‌نا.
  10. خمینی، سیدروح‌الله (1363). تحریرالوسیله. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  11. خویی، سیدابوالقاسم (1362). مبانی تکمله المنهاج. قم: صدرا.
  12. راغب اصفهانی، حسین ابن محمد (1365). المفردات فی الفریب القرآن. قم: جامعه مدرسین.
  13. رهامی، محسن (1380). «ماهیت آثار و مبانی شرعی مجازات محرومیت از حقوق اجتماعی». مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال سوم، (11).
  14. شافعی، محمد بن ادریس ( 1415ق) الام. بیروت: دارالفکر.
  15. شکوری نجفی، احمد ( 1359). بررسی تطبیقی کیفرهای تبعی و تکمیلی در حقوق ایران و فرانسه. (رساله دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی)، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.
  16. شهری، غلامرضا (1372). نظریات اداره حقوقی قوه قضائیه در زمینه مسائل کیفری. تهران: انتشارات روزنامه رسمی.
  17. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللّمعه الدّمشقیّه. قم: المکبته العلمیه الاسلامیه.
  18. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1342). الروضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدّمشقیّه. بیروت: دارالعلم الاسلامی.
  19. شیرازی فیروز آبادی، ابراهیم بن علی ( 1385ق). المهذب فی فقه الامام شافعی. مصر: انتشارات مصطفی البانی.
  20. صاحب جواهر، محمدحسن (1370). جواهرالکلام فی شرایع الاسلام. قم: صدرا.
  21. صادقی، میر محمد (1378). حقوق جزای اختصاصی. تهران: میزان.
  22. صانعی، پرویز (1374). حقوق جزای عمومی. تهران: گنج دانش.
  23. صبحی، صالح (1373). الاسلام و مستقبل الحضاره. بیروت، دارقتیبه
  24. صرامی، سیف‌الله (1382). احکام مرند از دیدگاه اسلام و حقوق بشر. تهران: میزان.
  25. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364). تهران: مجلس شورای اسلامی.
  26. طائی، یحیی (1381). التعزیر فی فقه اسلامی. قم: بوستان کتاب
  27. طوسی، محمد بن حسن (1370). المبسوط فی فقه امامیه. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه.
  28. طوسی، محمد بن حسن (1411ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. قم: قدس.
  29. عمید زنجانی، عباسعلی ( 1386). قواعد فقه بخش حقوق عمومی. تهران: سمت و مؤسسه مطالعات و تحقیقات علوم اسلامی.
  30. عوده، عبدالقادر (1994م). تشریح الجنایی اسلامی. بیروت: مؤسسه الرساله.
  31. غروی، سید محمد (1419ق). الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام). بیروت: دارالثقلین.
  32. غفاری، علی‌اکبر (1374). تهذیب الاحکام. قم: انتشارات صدوق.
  33. فیض، علیرضا (1362). مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  34. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1358 (تجدیدنظر در سال 1368).
  35. قانون اصلاح موادّی از قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب 6/6/1361.
  36. قانون تشکیل دادگاه­های عمومی و انقلاب، مصوب 15/4/1383.
  37. قانون تشکیل دادگاه‌های کیفری یک و دو، مصوب آذرماه 1368.
  38. قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران، مصوب 1/3/1357.
  39. قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات بازدارنده)، مصوب 2/3/1375.
  40. قانون مجازات اسلامی، مصوب 7/9/1370.
  41. قانون مطبوعات، مصوب 10/5/1344.
  42. قانون مطبوعات، مصوب 28/12/1364 و طرح اصلاحی مصوب 30/1/1379.
  43. قرطبی، محمد (1378ق). الجامع الاحکام القرآن. بیروت: دارالکتاب العربی.
  44. کاتوزیان، ناصر (1374). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: گنج دانش.
  45. کاسانی، ابی‌بکر ( 1378ق). بدائع الصنائع فی ترتیب. بیروت: دارالکتاب عربی.
  46. کدخدایی، محمدرضا (1387). «بررسی فقهی و حقوقی قاعده التعزیر فی کل معصیه». مجله فقه اهل بیت (علیهم‌السلام)، (54).
  47. گارو، رنه (بی‌تا)، مطالعات نظری و عملی در حقوق جزا (ترجمه ضیاء‌الدین نقابت). تهران: بنگاه مطبوعاتی تهران.
  48. گرجی، ابوالقاسم (1381). مقالات حقوقی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  49. گرجی، ابوالقاسم (1370). «عدالت». فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، (27).
  50. گرجی، ابوالقاسم (1381). حدود تعزیرات و قصاص. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  51. گلدوزیان، ایرج (1380). بایسته­های حقوق جزای عمومی. تهران: نشر میزان.
  52. لایحه قانونی مطبوعات، مصوب شورای انقلاب مورخ 25/5/1358.
  53. محقق داماد، مصطفی (1375). دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی (ارتداد). تهران: بنیاد دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
  54. محقق داماد، مصطفی (1380). «چشم‌اندازی بر حدود و اجرای علنی آن». گفتمان حقوقی (مجله تخصصی الهیات و حقوق دانشگاه رضوی)، (2).
  55. مرغینانی، ابوالحسن، ابن ابوبکر ( 1435). الهدایه شرح بدایه المبتدی. پاکستان: مکتب البشری.
  56. مروارید، علی‌اصغر (1373). المصادر الفقیه. تهران: انتشارات مجد.
  57. مصاحب، غلامحسین ( 1383). دایرة‌المعارف اسلامی فارسی. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
  58. مکارم شیرازی، ناصر (1383). تعزیر و گستره آن. قم: مدرسه امام علی ابن ابی طالب (علیه‌السلام).
  59. موسوی اردبیلی، عبدالکریم ( 1413ق). فقه الحدود و التعزیرات. قم: مکتب امیرالمؤمنین.
  60. نمری قطبی، یوسف بن عبدالله (بی‌تا). الکافی فی فقه اهل المدینه. قم: جامعه مدرسین.
  61. نوربها، رضا (1375). زمینه حقوق جزای عمومی. تهران: انتشارات کانون وکلای دادگستری.
  62. یزدی، محمد (1374). فقه القرآن. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

 

پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 53
اردیبهشت 1400
صفحه 115-154

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 اسفند 1399
  • تاریخ بازنگری: 20 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 30 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار