مبنا و قلمرو حکم لزوم سوگند در دعوا بر متوفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیارگروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

در فقه و حقوق، این حکم، مقرر شده که مدعی در دعوا بر شخص متوفی، علاوه بر اثبات اصل حق، لازم است بر بقای حق، سوگند ادا کند. مبنای این حکم، نیاز به تحلیل و بررسی دارد و قلمرو آن هم از جهات متعددی قابل بحث و بررسی است؛ از جمله این که آیا شامل دعوای عینی و موارد اثبات اصل حق با هر دلیل می شود یا اختصاص به ادعای دین و اثبات دین با شهادت دارد و این که این حکم سرایت به دعوا بر غایب، صغیر و مجنون و دعوای وراث مدعی و ولی یا وصی ایشان می کند یا اختصاص به دعوا بر متوفی توسط مدعی دارد و این که اختصاص به حالت تردید در بقای حق دارد یا حالت عدم تردید در بقای حق را هم در بر می گیرد؟ در این زمینه ها، دیدگاه های متعدد و متفاوت در فقه و حقوق، ارائه شده است. بیان قانونگذار نیز ناهماهنگی هایی دارد. از نظر حقوقی، حکم لزوم سوگند در دعوا بر متوفی، شامل دعوای عینی هم می شود و قابل تسری به دعوا بر غایب، صغیر و مجنون است و دعوای وراث مدعی بر متوفی را نیز در بر می گیرد و تردید در بقای حق، شرط لزوم چنین سوگندی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The basis and scope of the rule of the necessity of oath in a lawsuit against the deceased Mahdi Hasanzadeh

نویسنده [English]

  • Mahdi Hasanzadeh
Associate professor of Private Law, Law Faculty, University of Qom,Qom, Iran
چکیده [English]

In jurisprudence and law, this rule is stipulated that the plaintiff in a lawsuit against a deceased person, in addition to proving the right, is required to oath on the survival of the right. The basis of this ruling needs to be analyzed, and its scope can be discussed in several aspects; including, whether it includes objective litigation and cases of proving the right with any proof, or whether it is dedicated to claiming debt and proving debt with witness, and whether this rule is inclusive to litigation over absentee, minor and insane, and Claimant's heirs claim and their parent or executor or assign it to the lawsuit against the deceased by plaintiff , and does it apply to the case of doubt in the survival of the right, or does it also include the case of the lack of doubt in the survival of the right? In these fields, various and different views have been presented in jurisprudence and law. The legislator's statement also has inconsistencies. From a legal point of view, the rule of the necessity of taking an oath in a lawsuit against the deceased includes objective lawsuits and can be extended to lawsuits against absentee, minor and insane, and it also includes the Claimant's heirs claim against the deceased, and condition of the necessity of such an oath is doubting the survival of the right.

کلیدواژه‌ها [English]

  • dispute over the deceased
  • oath
  • claimant
  • doubt in the survival of the right
  1. آشتیانی، میرزا محمد حسن (بی‌تا). کتاب القضاء. قم: دار الهجره.
  2. امامی، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنی (جلد6). تهران: انتشارات ابوریحان.
  3. انصاری، مرتضی (1410ق). القضاء الاسلامی (بقلم میرزا حسین قلی) (جلد 1). بی‌جا: الهدی الموسسة الاسلامیة للنشر.
  4. حسینی عاملی، سید محمدجواد (1418ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (جلد 20). بیروت: دار التراث، الطبعة الاولی.
  5. دیانی، عبدالرسول (1389). ادله اثبات دعوا در امور مدنی و کیفری. تهران: انتشارات میزان.
  6. رستمی چلکاسری، عبادالله (1391). ادله اثبات دعوا (در امور مدنی). گیلان: انتشارات دانشگاه گیلان.
  7. زراعت، عباس (1389). محشای قانون آیین دادرسی مدنی. تهران: ققنوس.
  8. شمس، عبدالله (1390). آیین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته) (جلد 3). تهران: انتشارات دراک.
  9. شهید اول، محمد بن جمال‌الدین (1368). اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیة. قم: انتشارات دار الفکر.
  10. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (بی‌تا). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (جلد3). بیروت: دار العالم الاسلامی.
  11. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (بی‌تا). مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام (جلد 2). قم: مکتبة بصیرتی.
  12. شیخ‌نیا، امیرحسین (1375). ادله اثبات دعوی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  13. صدرزاده افشار، سید محسن (1385). ادله اثبات دعوی در حقوق ایران. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  14. طباطبایی، سید علی (1404ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل (جلد 2). قم: مؤسسه آل البیت.
  15. طوسی، محمد بن حسن (1351). المبسوط فی فقه الامامیة (جلد 8). بی‌جا: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة.
  16. علامه حلی، حسن بن یوسف (1410ق). ارشاد الاذهان الی احکام الایمان (جلد 2). قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
  17. کاتوزیان، ناصر (1387). اثبات و دلیل اثبات (جلد 2). تهران: میزان.
  18. کاتوزیان، ناصر، (1384). اثبات و دلیل اثبات (جلد 1). تهران: نشر میزان.
  19. کریمی، عباس (1391). ادله اثبات دعوا. تهران: نشر میزان.
  20. کنی طهرانی، مولی علی (بی‌تا). کتاب القضاء (چاپ سنگی). بی‌جا: بی‌نا.
  21. مامقانی، عبدالله (بی‌تا). مناهج المتقین فی فقه ائمة الحق والیقین. بی‌جا: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
  22. متین دفتری، احمد (بی‌تا). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی (جلد 2). بی‌جا: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
  23. محقق حلی، جعفر بن حسن (بی‌تا). المختصر النافع فی فقه الامامیه. مصر: دار الکتاب العربی.
  24. محقق حلی، جعفر بن حسن (1415ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (جلد 4). قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، الطبعة الاولی.
  25. محقق داماد، سید مصطفی (1387). قواعد فقه 3 بخش قضایی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  26. مدنی، سید جلال‌الدین (1372). ادله اثبات دعوی. تهران: انتشارات گنج دانش.
  27. معاونت آموزش قوه قضاییه (1388). رویه قضایی ایران در ارتباط با دادگاه‌های عمومی حقوقی (جلد 2). تهران: انتشارات جنگل.
  28. مهاجری، علی (1389). مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد 2). تهران: انتشارات فکرسازان.
  29. مهاجری، علی (1390). قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: انتشارات فکرسازان.
  30. نراقی، احمد بن مولی محمدمهدی (1405ق). مستند الشیعة فی احکام الشریعة (جلد 2). قم: منشورات مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
  31. یوسف‌زاده، مرتضی (1394). آیین دادرسی مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.