مطالعه تطبیقی تقاص؛ مبانی و منابع آن در فقه امامیه، حقوق ایران، انگلستان و ایالات متحده آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه ملایر

چکیده

در منابع قانونی حقوق ایران دادگستری تنها مرجع رسمی تظلمّات بوده و تقاص در احقاق حقوق اشخاص جایگاهی ندارد. در منابع دیگر حقوق ایران شامل منابع معتبر فقهی، عرف و دکترین حقوقی تقاص شناسایی شده و از جمله طرق احقاق غیر قضایی حقّ محسوب می‎شود. برخی سیستم‌های حقوقی نظیر انگلستان و ایالات متحدۀ آمریکا سلف-هلپ را بعنوان یکی از طرق مناسب جبران خسارت غیرقضایی شناسایی کرده‌اند. لذا مسئله نخست در پژوهش حاضر عبارت است از «مطالعه امکان جواز تقاص در حقوق ایران بر اساس عرف، فقه امامیه و دکترین حقوقی». مسئله دوم که در این پژوهش مورد مطالعه است انتخاب معادل صحیح تقاص در سیستمهای حقوقی مورد مطالعه می‌باشد. بر اساس نتایج این پژوهش هرچند از منابع قانونی حقوق ایران ممنوعیت تقاص فهمیده می‌شود ولی با توجّه به کارکرد آن و جواز آن در فقه امامیه عرف و دکترین حقوقی بایستی اقدام مناسبی از طرف سیاستگذاران حوزۀ قانونگذاری جهت مجاز شدن تقاص صورت گیرد. همچنین با مطالعه‌ای که در منابع سیستمهای مورد مطالعه صورت گرفت معادل صحیح تقاص در آن سیستم‌ها «سلف-هلپ» است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Taghas's; Foundations and Sources Comparative study (Emamiyeh Jurisprudence, Iran, UK and USA law)

نویسنده [English]

  • Rasoul Ahmadi Far
Assistant professor at Malayer University
چکیده [English]

In the Iranian legal source of law the judiciary is the sole official reference for adjudication, and there is no place in this regard for Taghas. In the other source of law in Iran, including valid jurisprudential sources, custom and doctrine, the Taghas declared and is the non-judicial ways for adjudication. Some of the law system like the UK and USA (self-help) declared as a one of the extrajudicial remedy. So, the first issue in the current study is: (The study for possibility of permit of Taghas on the base of costume, valid jurisprudential and Doctrine). Second issue is opting out the correct equivalent for Taghas in legal systems studied. In the based on this study though although the legal source of Iranian law is the prohibition of invalidity of Taghs but due to its function and justifiability in the jurisprudence and doctrine appropriate action should be taken by policy-makers to legislate to allow Taghs, and current equivalent for Taghas in the legal system studied is (self-help).

کلیدواژه‌ها [English]

  • taghas
  • Compensation
  • Dispute resolution
  • Self-help
  • Taghas and Self-help
قرآن کریم
ابن منظور، محمد بن مکرم(1414)، لسان العرب، بیروت: لبنان، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، جلد 7، چاپ سوم.
اسکینی، ربیعا(1384)، حقوق تجارت، ورشکستگی و تصفیه امور ورشکستگی، تهران، انتشارات سمت، چاپ نخست.
اصغری آقمشهدی، فخرالدّین و زارعی، رضا(1389)، «حق بازفروش کالا (مطالعه تطبیقی)»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، دوره 15، شماره 57.
امینی، علی‌رضا و آیتی، محمد رضا(1390). تحریر الروضه فی شرح اللمعه، تهران: سمت، چاپ شانزدهم.
ایزانلو، محسن و میرشکاری، عباس(1389)، «تقاص»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 2، شماره 3.
باطنی، محمدرضا(1380)، فرهنگ معاصر (انگلیسی-فارسی)، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ هشتم.
باقری، احمد و دیگران(1378)، فرهنگ حقوقی مجد، تهران: انتشارات مجد، چاپ اوّل
تقی­زاده­داغیان، مجتبی (1387)، «تقاص»، مجله تخصصی الهیات و حقوق، دوره (ذکر نشده)، شماره 27
جاویدان، محمود(1388)، پاسخ قرآن به بعضی شبهات، تهران: انتشارات اطمینان. چاپ اول.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1388)، وسیط در ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ اول
همو (1386)، الفارق، تهران: انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ اول، جلد 2
حاتمی، علی اصغر(1384)، «تقاص مال»، مجله دانشکده علوم اسلامی دانشگاه سمنان، دوره (ذکر نشده)، شماره 12
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1414 ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ الثلاثه، جلد 21.
حلّی، ابی‌القاسم جعفر بن الحسن (1415)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: انتشارات بهمن، چاپ اول،جلد چهارم
دمرچیلی، محمد، حاتمی، علی و قرائی، محسن(1384)، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، تهران: انتشارات میثاق عدالت، چاپ چهارم.
راغب الاصفهانی، حسین بن محمد (بی‌تا)، المفردات فی غریب القرآن، مکتبه نزار مصطفی انباز،الجزء الاول.
رمضانی، محمود(1384)، فرهنگ حقوقی مدین (انگلیسی- فارسی)، تهران: نشر خط سوم، چاپ اول.
سعادت مصطفوی، مصطفی، آزادداور، مهدی (1388)، «تقاص، سببی در سقوط تعهدات»، معارف اسلامی و حقوق، سال دهم، شماره اول، پیاپی 29.
صادقی، محسن(1384)، «نقدی بر اسباب سقوط تعهدات در قانون مدنی ایران با مطالعه تطبیقی»، ماهنامه کانون، سال چهل و هشتم، دوره دوم، شماره 62
صفایی، حسین و دیگران(1387)، حقوق بیع بین المللی با مطالعه تطبیقی، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم
طباطبایی یزدی، محمد کاظم(1425)، العروه الوثقی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم
طوسی، محمد بن الحسن (بیتا- منبع الکترونیک)، الخلاف [منبع الکترونیک]، قم، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع)
طوسی، محمد بن الحسن بن علی (1351)، المبسوط فی فقه الامامیه، ، تهران: مکتبه المرتضویه للاحیاء الآثار الجعفریه،الجزء السادس، الطبعه ثانی
عاملی، محمد بن جمال الدین (شهید الاول) (1410ق)، اللمعه الدمشقیه، ، قم، انتشارات داوری،چاپ اول
فلاح، اکبر، عباسپور، زینب(1385)، «مروری بر مفهوم تقاص و مستندات آن از قرآن و روایات شیعه»، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره(ذکر نشده)، شماره 6
قلعه جی د.، ا.د محمد روا، صادق قنیبی، حامد (1408ق)، معجم لغه الفقهاء، عربی-انگلیزی، ریاض: جامعه الملک سعود فی جامعه البترول و المعادن، الطبعه الثانیه
قمی، أبوالقاسم (بی‌تا)، جامع الشتات (فارسی)، ‌با تصحیح مرتضی رضوی، جلد دوم
کاتوزیان، ناصر (1385)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، چاپ یازدهم
محقق­داماد، سیّد مصطفی(1384)، بررسی فقهی حقوق خانواده، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم.
همو(1388)، قواعد فقه، بخش مدنی، مالکیت- مسئولیت، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ نوزدهم
مدرسان دانشگاه آزاد اسلامی (1384)، «تقاص کیفری»، سال نهم، ماهنامه شماره 52
مسجد سرایی، حمید(1391)، ترمینولوژی فقه، تهران: انتشارات پیک کوثر، چاپ اول
مشکینی اردبیلی، علی (1377)، مصطلحات الفقه، قم: انتشارات الهادی، چاپ نخست
مفید،محمد بن محمد النعمان (1410ق)، المقنعه، قم: موسسه النشر الاسلامی،الطبعه الثانیه
نجفی، محمد حسن (1398ق)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ، تهران: دارالکتب الاسلامیه، الطبعه السادسه،الجزء الاربعون
Adam B. Badawi, (2010),SELF-HELP AND THE RULES OF ENGAGEMENT, LEGAL STUDIES RESEARCH PAPER SERIES, Washington University in St Louis.
Atiyah's, Sale of Goods, 12th Edition, Pearson Education Limited, London
Chandler, Jennifer A., (2010) Technological Self-Help And Equality in Cyberspace, McGill Law Journal, Vole.55, March 17, University of Ottawa- common law section
Dickie, John, (2005), Producers and Consumer in EU E-Commerce law, Hat publishing- Oxford and Portland, Oregon, published in North America (US and Canada)
Douglas 1. Brandon et al. (1984) self help: Extrajudicial rights, privileges and remedies in contemporary American society, 37 VAND. l. REV. 345, 850
Elizabeth A. Martin MA (axon), (1388) Oxford law dictionary, Oxford University press, 15th Edition, UK. 2003
Garner, Bryan A., Black's law Dictionary, نشر میزان
Gergen, Mark P.A(2009), theory of self-help remedies in contract, http://scholarship.law.berkelely.edu/facpubs
Glatt, Ephraim, (2013) Give Me Back My Bicycle: The Use of Force to Recapture Chattel According to American Law, Gonzaga Journal Of International Law, Gonzaga University
Hogg, Martin, (2011) Promises and Contract law, Comparative and perspective, Cambridge University press
Markesinis, Sirbasil, Unberath, Hannes, Johnston, Angus(2006), The German Law Of Contract: A Comparative Treatise, Second Edition, Oxford and  Portland, Oregon, Hart Publishing
Mc Kendrick, Evan (2009),Contract Law 8th Edition, Palgrave Macmillan Publishing   
Mc Robert, Ryan, (2012) Defining “Breach of peace” in self-help repossessions, Washington Law Review , Vol. 87
Richard, Stone, (1995) Contract Law, Greet Britain, Cavendish Publishing
Schewe, Bruce V. (1981) Civilian Thoughts On U.C.C. Section 9-503 Self-Help Repossession: Reasoning In A Historical, Available at: http://digitalcommons.law.lsu.edu/lalrev/vol42/iss1/10
Schlechtriem, Petre & Butler, Petra, (2009) UN law on International sales, The UN convention on the international sale of goods, Springer-verlag, Berlin Heidelberg
Taylor,­Celia R. (1988) Self-help in contract law,) www.CISG. Law.pace.Edu/ cisg/bibio/taylor.html)
Wehmeier, Sally, (2005) Oxford Advanced Learners Dictionary of current English, Oxford university press, 7th edition
http://tadabbor.org/?page=tadabbor&SOID=42&AYID=40
www.CISG.law.pace.edu/CISG/bibio/taylor.html
http://www.newlawjournal.co.uk/nlj/
www.wikipedi.org