مطالعه تطبیقی تقاص؛ مبانی و منابع آن در فقه امامیه، حقوق ایران، انگلستان و ایالات متحده آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

در نظام حقوقی ایران، بر اساس منابع قانونی، دادگستری تنها مرجع رسمی رسیدگی به تظلمات شناخته می‌شود و تقاص به‌عنوان شیوه‌ای برای احقاق حق به رسمیت شناخته نشده است. با این حال، در سایر منابع حقوق ایران از جمله فقه امامیه، عرف و دکترین حقوقی، نهاد تقاص مورد شناسایی قرار گرفته و به‌عنوان یکی از شیوه‌های غیرقضایی احقاق حق محسوب می‌شود. در برخی نظام‌های حقوقی همچون انگلستان و ایالات متحده آمریکا نیز مفهومی مشابه با عنوان «سلف‌-هلپ» (Self-help) پذیرفته شده است که به اشخاص اجازه می‌دهد در شرایط خاص، بدون توسل به مراجع قضایی، اقدام به جبران خسارت یا استیفای حق خود کنند. پژوهش حاضر دو مسئله اساسی را مورد بررسی قرار داده است: نخست، امکان و حدود جواز تقاص در حقوق ایران با تکیه بر عرف، فقه امامیه و دکترین حقوقی؛ و دوم، یافتن معادل دقیق تقاص در نظام‌های حقوقی خارجی. نتایج تحقیق نشان می‌دهد هرچند از ظاهر قوانین موضوعه ایران، ممنوعیت تقاص استنباط می‌شود، اما با توجه به مبانی فقهی و عرفی و نیز ملاحظات عدالت و کارآمدی، می‌توان زمینه‌های قانونی برای پذیرش محدود و کنترل‌شده تقاص را فراهم ساخت. همچنین، مطالعه تطبیقی انجام‌شده بیانگر آن است که معادل دقیق تقاص در نظام‌های حقوقی مورد بررسی، نهاد «Self-help» است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Taghas's; Foundations and Sources Comparative study (Emamiyeh Jurisprudence, Iran, UK and USA law)

نویسنده [English]

  • Rasoul Ahmadi Far
چکیده [English]

In the Iranian legal source of law, the judiciary is the sole official reference for adjudication, and there is no place in this regard for Taghas. In other sources of law in Iran, including valid jurisprudential sources, custom, and doctrine, Taghas is declared as a non-judicial way of adjudication. Some legal systems, such as those of the UK and the USA, have declared self-help as one of the extrajudicial remedies. The first issue in the current study is the possibility of permitting Taghas based on custom, valid jurisprudential sources, and doctrine. The second issue is identifying the correct equivalent for Taghas in the legal systems studied. Based on this study, although the legal source of Iranian law prohibits the validity of Taghas, due to its function and justifiability in jurisprudence and doctrine, appropriate action should be taken by policymakers to legislate to allow Taghas. The current equivalent for Taghas in the legal systems studied is self-help.

کلیدواژه‌ها [English]

  • taghas
  • Compensation
  • Dispute resolution
  • Self-help
  • Taghas and Self-help