نسبت تعزیر با نهی از منکر در فقه امامیه

نوع مقاله : ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مقاله پژوهشی‌‌

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

«تعزیر» و «نهی از منکر» در فقه امامیه به عنوان دو پاسخ نسبت به گناه، و راهکارهایی برای مقابله با آن هستند. این مقاله در مقام نسبت‌سنجی میان این دو نهاد است. بر اساس نتایج حاصل از این مقاله، تعزیر و نهی از منکر اشتراکات و شباهت‌هایی با یکدیگر دارند. اما با این حال، هر یک از آن‌ها ویژگی‌ها و احکام خاصی دارند که لزوماً در دیگری جریان نمی‌یابد. برداشت از نهی از منکر، می‌تواند گسترده یا محدود باشد و این تفاوت برداشت، در نسبتی که نهی از منکر با تعزیر پیدا می‌کند، مؤثر است. برداشتی که در فقه امامیه از نهی از منکر رواج دارد، برداشتی محدود است که تعزیر را در بر نمی‌گیرد و با آن تفاوت جوهری دارد. نهی از منکر در اصطلاح فقهی آن، مربوط به مرحله‌ی پیش از گناه است؛ در حالی که تعزیر، گونه‌ای مجازات و مربوط به پس از گناه است. البته رفتاری واحد می-تواند به اعتباری نهی از منکر باشد و به اعتباری دیگر تعزیر؛ بدین معنا که اگر هدف از آن، برخورد با گناه انجام‌شده باشد، تعزیر است؛ و اگر هدف، جلوگیری از ارتکاب مجدد آن گناه یا گناهی دیگر در آینده باشد، نهی از منکر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The relationship between "Ta'zir" and "forbidding the evil" in Islamic jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Javidi 1
  • mahdi hamidi 2
1 Assistant Professor at Shiraz University
2 Ph.D. student of jurisprudence and Islamic law at University of Tehran,
چکیده [English]

According to Islamic jurisprudence, "Ta'zir"(discretionary punishment) and "forbidding the evil" are two answers to sin and two strategies for confronting with it. This article seeks for a relationship between this two institutions. Based on the results of this article, there are some commonalities and similarities between them. However, each of them has special features and provisions that necessarily they do not share. The Interpretations of "forbidding the evil", may be broad or narrow and the differences between different interpretations would be effective on the relationship between: ta’zir” and “forbidding the evil”. According to Islamic jurisprudence, the Interpretation of "forbidding the evil" is narrow and does not include "ta'zir" and there is a substantive difference between them. In the terms of Islamic jurisprudence, "Forbidding the evil" is the stage followed by sin, while "Ta'zir" is a kind of punishment and a stage proceeding sin. Absolutely, a behavior can be considered as “forbidding the evil" while it can be taken as "ta'zir" from another perspective. This means that, a behavior is "ta'zir" if its purpose is to deal with the sin committed in the past, and it can be "Forbidding the evil" if the purpose is to prevent the person from repeating the same sin or another sin in the future. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • forbidding the evil
  • ta'zir
  • sin
  • Crime
  • Islamic jurisprudence
قرآن کریم
ابن حمزه، محمد ابن علی (1408ق)، الوسیلة الی نیل الفضیلة، قم: انتشارات کتابخانه­ی آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
ابن­منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم(1414 ق)، لسان العرب، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، جلد چهارم.
بهجت، محمد تقى(1428 ق)،  استفتاءات، قم: دفتر حضرت آیة الله بهجت، چاپ اول، جلد چهارم.
‏ ...............(1426 ق)، جامع المسائل، قم: دفتر حضرت آیة الله بهجت، چاپ دوم، جلد دوم و پنجم.
جرجانی، سید امیرابوالفتح حسینی(1404 ق)، تفسیر شاهی، تهران: انتشارات نوید، چاپ اول، جلد دوم.
جمعی از نویسندگان (1386)، تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
جوادی آملی، عبدالله (1388 الف)،  ادب فنای مقربان، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم، جلد سوم.
جوادی آملی، عبدالله (1390)، امام مهدی(علیه‌السلام) موجود موعود، قم: مرکز نشر اسراء،
چاپ هشتم.
جوادی آملی، عبدالله (1389)، تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، جلد دهم.
جوادی آملی، عبدالله (1388- ج)، تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ دوم، جلد پانزدهم.
جوادی آملی، عبدالله (1389)، تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ دوم، جلد هفدهم.
جوادی آملی، عبدالله (1390)، تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ اول، جلد بیست و سوم.
جوادی آملی، عبدالله (1386)، سرچشمه­ی اندیشه، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم، جلد اول.
حاجی ده‌آبادی، محمدعلی(1383)، «امر به معروف و نهی از منکر و سیاست جنایی»، مجله­ی فقه و حقوق، ش 1.
حسینی، سیدمحمد (1387)، «حدود و تعزیرات (قلمرو، انواع، احکام)»، فصل­نامه­ی حقوق دانشگاه تهران، دوره­ی سوم، ش1.
حلبی، ابوالصلاح (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه­ی عمومی امام امیرالمؤمنین(ع)، چاپ اول.
خامنه­ای، سیدعلی حسینی (1424ق)،  اجوبة الاستفتاءات، قم: انتشارات دفتر معظم­له در قم، چاپ اول.
خمینی، سید روح‌الله (1409ق)، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه­ی مطبوعات دارالعلم، چاپ اول، جلد اول و دوم.
خمینی، سید روح‌الله (1389)، صحیفه­ی امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ پنجم، جلد نوزدهم.
راغب، حسین بن محمد اصفهانى(1412ق)،  مفردات ألفاظ القرآن، لبنان ـ سوریه: دارالعلم ـ الدار الشامیة، چاپ اول.
زرگوش نسب، عبدالجبار و دیگران (1392)، «امر به معروف و نهی از منکر از منظر فقه و حقوق و بررسی جایگاه دولت و ملت»، مجله­ی اندیشه­های حقوق عمومی، سال دوم، ش4.
سلمان­پور، محمدجواد (1385)، تجلی بی‌پایان امام حسین علیه‌السلام در پیوند عاشورا و عرفه، بی‌جا: انتشارات اسوه، چاپ اول.
سلمان­پور، محمدجواد (1391)، ده گفتار در پیش­گیری از جرائم، قم: نشر حبیب، چاپ اول.
سیفی مازندرانی، علی­اکبر (1419ق)، دلیل تحریر الوسیلة ـ الأمر بالمعروف و نهی عن المنکر، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
شعرانی، ابوالحسن (1419ق)، ترجمه و شرح تبصرة المتعلمین فی احکام‌الدین، تهران: منشورات اسلامیة، چاپ اول، جلد اول.
شهید اول، محمد بن مکى (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت ـ لبنان: دارالتراث ‏‏ـ الدار الإسلامیة، چاپ اول.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1412ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، چاپ اول، جلد اول و سوم.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسةالمعارف الإسلامیة، چاپ اول، جلد سوم.
صافی گلپایگانی، لطف­الله (1391)، «پاسخ به چند پرسش پیرامون امر به معروف و نهی از منکر»، مجله­ی کیهان فرهنگی، ش 313، 314 و 315.
الطائی، یحیی(1381)، التعزیر فی الفقه الاسلامی، قم: بوستان کتاب، چاپ اول.
طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن(1375ق)، الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد، تهران: انتشارات کتابخانه­ی جامع چهل ستون، چاپ اول.
طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن (1407ق. الف) الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول،
جلد پنجم.
طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن (1400ق) النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت ـ لبنان: دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن (1407ق. ب) تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، جلد ششم.
عاملی، بهاء الدین؛ و ساوجی، نظام ابن حسین (1429ق)، جامع عباسی و تکمیل آن، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
علامه حلی، حسن ابن یوسف (1411ق) تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، تهران: مؤسسه­ی چاپ و نشر، چاپ اول.
عینی نجف آبادی، محسن و حبیب­زاده، محمدجعفر(1376)، «موجبات اجرای تعزیر از نظر فقهی و حقوق کیفری ایران»، مجله­ی مدرس علوم انسانی، ش5.
فهیمی، عبدالرضا (1383)، «تعزیر از دیدگاه فقها عامه و خاصه»، مجله­ی کانون، دوره­ی دوم، ش54.
قرشى، سید على اکبر (1412ق)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ ششم، جلد اول و چهارم.
کلینی، محمد ابن یعقوب (1407ق)،  الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، جلد پنجم.
مجلسی، محمدتقی (1400 ق)، دوره فقه کامل فارسی تهران: مؤسسه و انتشارات فراهانی، چاپ اول.
محمدی خراسانی، علی (بی­تا)، شرح تبصرة المتعلمین، بی­جا: بی­نا، جلد اول.
محقق حلی، نجم­الدین (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه­ی اسماعیلیان، چاپ دوم، جلد اول.
مصباح یزدی، محمدتقی(1393)، اصلاحات، ریشه­ها و تیشه­ها، قم: انتشارات مؤسسه­ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ سوم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1389)، بزرگ­ترین فریضه، قم: انتشارات مؤسسه­ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ دوم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391- الف) بهترین­ها و بدترین­ها از دیدگاه نهج البلاغه، قم: انتشارات مؤسسه­ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ سوم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391- ب) پاسخ­های استاد به جوانان پرسش­گر، قم: انتشارات مؤسسه­ آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، چاپ هشتم.
مطهری، مرتضی(بی­تا)، مجموعه­ی آثار، تهران: انتشارات صدرا، جلدهای هفدهم، بیستم، بیست و چهارم و بیست و ششم.
مکارم شیرازی، ناصر(1383)، تعزیر و گستره­ی آن، قم: مدرسة الامام علی ابن ابی­طالب (علیه‌السلام)، چاپ اول.
نجفی، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت ـ لبنان: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، جلد بیست و یکم.
نرم‌افزار اسراء، مجموعه­ی آثار آیت­الله جوادی آملی، مؤسسه­ی اسراء.
نرم‌افزار جامع الإحادیث، مؤسسه­ی نور.
نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت علیهم‌السلام، مؤسسه­ی نور.
نرم‌افزار مجموعه­ی آثار امام خمینی (ره)، مؤسسه­ی نور.
نرم‌افزار مجموعه­ی آثار استاد شهید مطهری، مؤسسه­ی نور.
نرم‌افزار مشکات، مجموعه­ی آثار علامه مصباح یزدی، مؤسسه­ی امام خمینی (ره).