واکاوی فقهی و حقوقی عملیات روانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

از زمانی که جنگ به‌عنوان پدیده‌ای قابل مطالعه مورد توجه قرار گرفت، «عملیات روانی» نیز به‌عنوان ابزاری در خدمت جنگ مطرح شد. به نظر می‌رسد عملیات روانی مفهومی نوظهور نیست، بلکه تاریخ جنگ‌ها نشان می‌دهد که این پدیده همزاد جنگ بوده و تقریباً هیچ نبردی را نمی‌توان یافت که در آن از عملیات روانی بهره‌گیری نشده باشد. با این حال، این مفهوم همانند بسیاری از مفاهیم دیگر در گذر زمان و با تغییر شرایط تاریخی، دستخوش تحول شده است؛ به‌گونه‌ای که در عصر حاضر، پیشرفت فناوری موجب پیچیدگی و گسترش ابعاد آن گردیده، در حالی که در گذشته ابزارهای عملیات روانی ابتدایی و ساده بودند. در صدر اسلام نیز عملیات روانی ابتدا از سوی دشمنان پیامبر اکرم(ص) و قرآن کریم در ابعاد گوناگون به‌ویژه طی سیزده سال حضور آن حضرت در مکه اعمال می‌شد. این اقدامات در قالب تهاجم گسترده برای خاموش کردن ندای توحید و عدالت‌خواهی پیامبر اسلام انجام می‌گرفت و در قرآن با عناوینی چون «مکر» و «کید» از آن یاد شده است. مشرکان از شیوه‌های متنوعی همچون اتهام‌زنی، طعنه، تطمیع، فریب، تهدید، شایعه‌پراکنی، تحریف، تفرقه‌افکنی و حتی خشونت مستقیم برای تحقق اهداف خود بهره می‌گرفتند. نوشتار حاضر به بررسی «جنگ روانی» به‌عنوان پدیده‌ای خاص‌تر از عملیات روانی پرداخته و ضمن تبیین تاریخچه و مصادیق آن، به تحلیل رابطه میان این دو و بررسی احکام فقهی و حقوقی عملیات روانی از منظر فقه اسلامی می‌پردازد. پرسش اصلی این است که آیا اسلام و پیامبر اکرم(ص) استفاده از جنگ و عملیات روانی را مجاز دانسته‌اند؟ و اگر چنین است، در چه موارد و با چه ابزار و روش‌هایی؟ در حالی که گاه این تصور وجود دارد که عملیات روانی صرفاً ابزاری در دست مهاجمان و متجاوزان است، بررسی منابع اسلامی نشان می‌دهد که این ابزار در چارچوب مشروع دفاع از حق و مقابله با باطل نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential and legal review of mental operation

نویسندگان [English]

  • Ali Moradi
  • Mortaza Tabibi Jabali
  • Mohammad Ali Heidari
چکیده [English]

The purpose of this article is to answer the questions: What is psychic fight and its operations? Does its examples reasoning originate from the legal reasoning and is it acceptable by Islam and Emamye Faghihs’ viewpoints? Or its acceptance is limited by the proper situations and conditions? The research method of this article is a library based one and processing the data is of analytic descriptive one. With a short glance at the history of psychic fight and operations, it is revealed that from the beginning of man’s creation such fight and operations exist and the farther the history, the more its complexity and extend while approaching the communication era. In this paper psychic fight and its operations, its essence, and its examples are analyzed and explained based on a Feghhi opinion. Although the examples are many, some are used in today’s world are of man’s concerns. The findings of this research reveal that psychic fight and operations is a normal phenomenon like the other phenomena existing in the start of Islam while its use and application is lawful to weaken the enemy’s spirit or to protect the ethical Islamic principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • psychic operations
  • psychic war
  • Emamiye Fegh
  • Spy
  • Terror