مقایسۀ تقلب نسبت به قانون و حیل شرعیه در حقوق خصوصی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد تهران - واحد شمال

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)

چکیده

امروزه اهمیت واقعیتی به نام ضرورت قانون برای بقا جامعه و تنظیم روابط اجتماعی انسان‌ها بر کسی پوشیده نیست؛ به همین مناسبت بیشتر دانشمندان و صاحب‌نظران صرف‌نظر از افکار و عقاید خاصی که دربارۀ منشأ، مبنا و هدف قوانین و نظامات اجتماعی دارند. در این مسئله متفق‌القول‌اند که وجود قوانین و نظامات اجتماعی برای حفظ منابع و مصالح فردی و اجتماعی ضروری است لکن معمولاً افراد زیرک از طرق به‌ظاهر قانونی نقض قانون می‏کنند. در فقه اسلامی ‏نیز تحت عنوان حیل‌الربا مباحثی طرح شده است که در واقع، از جهات مبنایی مطابقت زیادی با مفهوم تقلب نسبت به قانون در فرهنگ غرب دارد؛ بنابراین، ما در این مقاله بعد از بررسی مبنایی این دو مفهوم و مقایسه آن‌ها به بررسی نظر مختار با تکیه بر مبانی حضرت امام خمینی(ره) در زمینۀ حیل شرعیه می‏پردازیم و در نهایت، به مواردی از مواد قانونی مربوط به بحث حیل و تقلب در حقوق ایران می‏پردازیم. به نظر می‏رسد از منظر مبنایی حیل شرعیه و تقلب نسبت به قانون نه در فقه اسلامی‏ و نه در حقوق موضوعه قابل پذیرش نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparing Fraud in the Law with Frauds in Sharia within Private Law

نویسندگان [English]

  • Masoodط Masood Akhavan Fard 1
  • Mohammad Mohammad Amin Keykhafarzane 2
چکیده [English]

The necessity of law as an indispensable fact for the survival of society and regulation of social relations has been recognized by everyone. Hence, regardless of their thoughts and special opinions concerning the origin, basis and purpose of laws and social systems, most scholars and authorities have unanimously agreed that existence of laws and social systems is essential for preserving individual and social interests and resources. However, clever people usually breach the law by making use of seemingly legal ways. In addition, in Islamic Jurisprudence (or the so-called Fegh), discussions under the name of usury trickeries (or Riba) have been suggested that are basically in good compliance with the concept of fraud in the Western Culture. Thus this paper, by considering these two concepts and comparing them with each other basically, examines the authorized opinion by relying on the late Imam Khomeyni’s fundamental principles in the field of frauds in Sharia and finally, it looks into articles of Iranian law about frauds and trickeries. Fundamentally speaking, it appears that frauds in Sharia and the law are neither acceptable in Islamic Jurisprudence nor in the statute law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fraud in Sharia
  • Fraud in the Law
  • private law
ابلق‌دار، صدیقه (1386)، بررسی نظریه تقلب و حیل شرعی در فقه و حقوق، تهران: انتشارات امید مجد، چاپ اول. ##
ابن‌بابویه، محمد بن على (1363)، عیون اخبار الرضا(ع)، ج‏2، قم: محمدرضا مشهدى. ##
ابن‌حمزه، محمد بن علی (۱۴۱۱ق)، الثاقب فی المناقب، ج‏4، بیروت: دارالزهراء. ##
ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد بن محمد (1403ق)، المغنی، تحقیق و تعلیق محمد سالم محیس، شعبان محمد اسماعیل، بیروت: دارالحیاء التراث. ##
اردبیلی غروی حائری، محمد بن على (1331-1334)، جامع الرواة، ج‏1، بی‌جا: بی‌نا. ##
اسکینی، ربیعا (1388)، حقوق تجارت (ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته)، تهران: سمت. ##
امامی، سیدحسن (1368)، حقوق مدنی، جلد 1 و 3، تهران: انتشارات اسلامیه. ##
بحیری، عبدالوهاب (1376)، حیله‌های شرعی ناسازگار با فقه، ترجمه حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، چاپ اول. ##
پیله‌ور ستاری، امیرحسین (بی‌تا)، تقلب نسبت به قانون، منقول از وبگاه:
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1343)، نیرنگ نسبت به قانون، www. Ghavanin.ir. ##
جمعی از محققین (1390)، فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی‏ حوزه علمیه قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. ##
خمینی، سید روح‌الله الموسوی (1368)، تحریر الوسیله، ج‏1 و 2، کتاب البیع، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة. ##
داراشکوه بابری، محمد (۱۳۶۶)، مجمع البحرین، ج‏1، تهران: نقره. ##
راغب اصفهانی، ابی‌القاسم الحسین بن محمد (۱۳۶۲)، مفردات الفاظ القرآن، تهران: کتابفروشی مرتضوی. ##
سعیدی، سید محسن (1385)، دفاع از مبنای امام خمینی(ره) در حیل ربا، مجله فقه اهل بیت، شماره 47، پاییز 85. ##
سیاح، احمد (1377)، فرهنگ بزرگ جامع نوین، ترجمه المنجد، تهران: انتشارات اسلام، چاپ نوزدهم. ##
شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن بابویه قمی‏ (1368)، من لایحضر الفقیه، ج4، قم: نشر صدوق. ##
شیخ طوسی (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیّة، المکتبۀ المرتضویۀ لاحیاء الاثار الجعفریۀ. ##
صدر، محمدباقر (۱۹۹۰م.)، تعلیقه علی منهاج الصالحین، ج‏2، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات. ##
صفایی، حسین (1387)، دوره مقدماتی حقوق مدنی (قواعد عمومی‏ قراردادها)، تهران:
نشر میزان. ##
عباسی، اصغر (بی‌تا)، عوامل قانون‌شکنی و راهکارهای مقابله با آن، منقول از:
##/http://www.ensani.ir
عبدالباقی، محمدجواد (1364ق)، المعجم المفرس للالفاظ القرآن الکریم، قاهرۀ: مطبعۀ دارالکتاب المصریۀ. ##
کاتوزیان، ناصر (1384)، قانون مدنی در نظم کنونی، تهران: میزان. ##
کاشانی، سید محمود (1352)، نظریه تقلب نسبت به قانون «حیل»، بی‌نا. ##
مصطفی ابراهیم و دیگران (1979م)، المعجم الوسیط، ترکیه: نشر دار الدعوه. ##
مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۰)، فرار از ربا، قم: مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب(ع). ##
همو (1383)، حیله‌های شرعی و چاره‌جویی‌های صحیح در فقه اسلامی، قم: مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب(ع). ##
همو (1386)، انوار الفقاهه فی شرح تحریرالوسیله، کتاب المکاسب المحرّمة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر تراث الامامالخمینی(ره). ##
نجاشى، احمد بن علی (1416ق)، رجال نجاشی، قم، جماعۀ المدرسین فی الحوزۀ العلمیۀ قم، مؤسسه النشر الاسلامى. ##
نجفی، شیخ محمدحسن (صاحب جواهر) (1366)، جواهر الکلام فی شرایع الاسلام، ج25 و ‏32، دار الکتب الاسلامیه. ##
ولیدی، محمدصالح (1390)، ربا، منقول از: http://j-janpoor.persianblog.ir  ##