حمایت بدون تشریفات از حقوق ادبی و هنری؛ مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه، ایران و فقه امامیه

نویسندگان

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مالکیت ادبی و هنری حقی است که آفریننده اثر بر تراوشات ذهنی و فکری خویش دارد. در نظام حقوقی فرانسه از آثار اصیل ادبی و هنری به صِرف خلق اثر و تجلی خارجی آن، حمایت می‌گردد و نه تنها شکل تبلور اثر بی‌اهمیت است، بلکه هیچ‌گونه تشریفاتی نیز برای حمایت از اثر لازم نیست. در مواردی نیز که از ثبت و تودیع نسخه یا نسخی از اثر سخن به میان آمده، برای آن نقش اثباتی در نظر گرفته شده است. این در حالی است که در نظام حقوقی ایران علاوه بر خلق و تجلی خارجی اثر ادبی و هنری، حمایت از اثر بسته به مورد، منوط به تشریفاتی هم‌چون انتشار برای نخستین‌بار در ایران و درج علائم مخصوص می‌باشد. درخصوص نرم‌افزارهای رایانه‌ای نیز حمایت قضایی از اثر منوط به اخذ تأییدیه فنی گردیده است. توجه به مبانی فقهی مسئله به‌ویژه بنای عقلا و عموم ادله‌ای که دلالت بر لزوم احترام و حمایت از اموال و مالکیت‌ها می‌نماید و نیز توجه به برخی آثار نامطلوب وابسته نمودن حمایت از آثار ادبی و هنری به رعایت تشریفات، حمایت بدون تشریفات از آثار مزبور را ایجاب می‌نماید. البته شناسایی نقش اثباتی برای تشریفات مزبور می‌تواند مفید باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Protection of Literary and Artistic Rights without Formalities; A Comparative Study in French, Iranian and Shiite Laws

نویسندگان [English]

  • Saeid Mohseni
  • S. Mohammad Mehdi Ghabooli Dorafshan
چکیده [English]

Literary and artistic property is the right of the author to his/her mental creatorships. In French legal system the genuine literary and aritsitic works are subject to protection solely due to their creation and manifestation, and not only is the form of manifestation unimportant but also no formality is required for protection of the work. Also, in some cases when the registration and deposit of a copy or copies of the work are under consideration, it has been regarded just for the burden of proof. However, in Iranian legal system besides the exterior manifestation of the literary and artistic work, the protection of such work respectively depends on some formalities such as its being first published in Iran or bearing some special signs. Also, with respect to computer softwares, the judicial protection of the work requires the achievement of technical confirmation. The attention to the jurisprudential basics of the subject especially the common sense and the generality of the provisions that require the protection of the properties and a consideration of undesirable effects of tying the protection to formalities point out the necessity of protection without formalities. However, the recognition of a role for the formalities in determination of burden of proof may be beneficial.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literary and artistic property
  • Formalities
  • Registration
  • Deposit
  • Literary and artistic works
قرآن کریم. ##
آیتی، حمید (1375)، حقوق آفرینش‌های فکری، تهران: نشر حقوقدان، چ1. ##
أحسائی، إبن أبی جمهور (1403ق.)، عوالی اللئالی، ج1، 2 و 3، قم: سیدالشهداء، چ1. ##
اصغری، سید محمد (1384)، «بناء عقلا»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 70، صص1-42. ##
امامی، اسدلله (1386)، حقوق مالکیت معنوی، ج1، تهران: میزان، چ1. ##
انصاری، باقر (1386)، «شرایط اثر قابل حمایت در نظام مالکیت‌های ادبی و هنری (کپی‌رایت)»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 45، صص97-151. ##
جعفرزاده، میرقاسم (1385)، «مبانی فقهی مشروعیت حقوق فکری»، مجله تخصصی الهیات و حقوق، شماره 19، ص92##
حر عاملی (1414ق.)، وسائل الشیعه، ج5 و 14، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، چ2. ##
حکمت‌نیا، محمود (1387)، مبانی مالکیت فکری، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ2، ص409. ##
روحانی، سید محمد صادق (1414ق.)، المسائل المستحدثه، قم، مؤسسه دار الکتاب، چ4. ##
زرکلام، ستار (1387)، حقوق مالکیت ادبی و هنری، تهران: انتشارات سمت، چ1. ##
سبحانی، جعفر (1371)، فصلنامه رهنمون، استفتائات و نظرات پیرامون مسائل مستحدثه فقهی و حقوقی، ش2 و 3. ##
صادقی نشاط، امیر (1389)، حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای کامپیوتری، تهران: نشر میزان، چ1. ##
صفایی، سید حسین (1386)، حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، تهران: نشر میزان، چ2. ##
علامه مجلسی (1403ق.)، بحار الأنوار، ج2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ2. ##
همو (1403ق.)، بحار الأنوار، ج29، بیروت، دار الرضا. ##
فاضل لنکرانی، محمد (1371)، فصلنامه رهنمون، استفتائات و نظرات پیرامون مسائل مستحدثه فقهی و حقوقی، ش2 و 3. ##
قبولی درافشان، سید محمد مهدی و محسنی، سعید (1389)، «بررسی حقوقی طرح صنعتی قابل حمایت (مطالعه تطبیقی پیشینه و مفهوم)»، مجله دانش و توسعه، شماره 32، صص27-66. ##
قبولی درافشان، سید محمدمهدی (1389)، «مفهوم و مبانی قابلیت استناد قرارداد»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علم سیاسی، دوره 40، شماره 1، صص255 -274. ##
قطب راوندی (1405ق)، فقه القرآن، ج2، قم: مکتبه آیه الله العظمى النجفی المرعشی، چ2. ##
کلمبه، کلود (1385)، اصول بنیادین حقوق مؤلف و حقوق مجاور در جهان، ترجمه علی­رضا محمدزاده وادقانی، تهران: نشر میزان. ##
کورنو، ماری؛ دولامبرتوری، ایزابل؛ سیرنلی پیر و والر، کاترین (1390)، فرهنگ تطبیقی حقوق مؤلف و کپی‌رایت، ترجمه و توضیح: علی­رضا محمدزاده وادقانی، پژمان محمدی، ج1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ1. ##
گرجی، ابوالقاسم (1371)، «مشروعیت حق و حکم آن با تاکید برحق معنوی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 28، صص121-127. ##
همو (1380)، «حقوق مؤلف در فقه شیعه»، فصلنامه کتاب‌های اسلامی، شماره7، صص11-19. ##
محسنی، سعید و قبولی درافشان، سید محمد مهدی (1389)، «مفهوم و آثار بطلان نسبی»، مجله دانش و توسعه (علمی-پژوهشی) سال هجدهم، شماره 33، صص245-270. ##
مرعشی شوشتری، سید حسن (1371)، فصلنامه رهنمون، استفتائات و نظرات پیرامون مسائل مستحدثه فقهی و حقوقی، ش2 و 3. ##
مکارم شیرازی، ناصر (1371)، فصلنامه رهنمون، استفتائات و نظرات پیرامون مسائل مستحدثه فقهی و حقوقی، ش2 و 3. ##
موسوی بجنوردی، سید محمد (1387)، اندیشه‌های حقوقی2، حقوق مدنی و کیفری، تهران: انتشارات مجد، چ1. ##
میرزای قمی (بی‌تا)، قوانین الأصول، بی‌جا: بی‌نا، چاپ سنگی. ##
نوری، محمدعلی و نخجوانی، رضا (1383)، حقوق حمایت داده‌ها، تهران: گنج دانش، چ1. ##
منابع فرانسه
Chavane, Albert; Burst, Jean-Jacques; Azéma, Jacques et Galloux, Jean-Christophe (2006), Droit de la propriété industrielle, Dalloz, 6e éd., Paris. ##
Colombet, Claude (1976), propriété littéraire et artistique, Paris, Dalloz. ##
De Visscher, Fernand et Michaux, Benoît (2000), Précis du droit d'auteur et des droits voisins, Brucxelle, Bruylant. ##
Dekeuwer-Defossez, Françoise (2004), "Droit commercial", LGDJ & Montchrestien, 8e édition, Paris. ##
Directive 2001/29/CE du Parlement européen et du Conseil du 22 mai 2001 sur l'harmonisation de certains aspects du droit d'auteur et des droits voisins dans la société de l'information. ##
Fréderic Pollaud-Dulian (1999), Droit de la propriété industrielle, Paris, Montchrestien.##
Fréderic Pollaud-Dulian (2005), Le droit d'auteure, Paris, Economica.##
http://www.wipo.int
http://www.wipo.int/treaties/fr/ShowResults.jsp?lang=fr&treaty_id=15##